تفسیر نور: سوره طارق

تفسیر نور:
سوره طارق آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء وَالطَّارِقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان و به ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌آیند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« السَّمَآءِ » : آسمان . مراد جهان بالای سر ما زمینیان است . « الطَّارِقِ » : مهمان شبانه . راه‌پیمای شبرو . در اینجا مراد ستارگانی است که شبانگاهان پدیدار می‌آیند و انگار مسافران یا مهمانانی هستند که در شب درگاه خانه‌ها را بر روی آدمیان می‌زنند . واژه آسمان عام است ، و واژه ستارگان خاصّ و بیانگر اهمّیّت ویژه آنها است .‏

سوره طارق آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا الطَّارِقُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو چه می‌دانی که ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌گردند چه هستند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه‌ / 3 ، مدّثّر / 27 ، مرسلات‌ / 14 ) .‏

سوره طارق آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ النَّجْمُ الثَّاقِبُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ستارگان درخشانی هستند که ( با نور خود دل تاریکیها را می‌شکافند و ) سوراخ می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« النَّجْمُ » : ستاره . اسم جنس است و مراد همه ستارگان است . « الثَّاقِبُ » : سوراخ‌کننده ( نگا : صافّات‌ / 10 ) . درخشان و فروزان ( نگا : فرهنگ لغات قرآن دکتر قریب ، جزء عمّ ترجانی‌زاده ) .‏

سوره طارق آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِن کُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَیْهَا حَافِظٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی وجود ندارد مگر این که بر او نگهبانی است ( که او را می‌پاید و پندار و کردار و گفتارش را ثبت و ضبط و حفظ می‌نماید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إنْ » : حرف نفی و به معنی ( مَا ) است . « إِن کُلُّ . . . » : مسلّماً هرکسی مراقبی دارد . « حَافِظٌ » : مُراقب . مُحافظ . مراد فرشتگان آفریدگارند که به منزله سپاهیان محافظ و مراقب انسان هستند . هم او را از چیزهائی که خدا بخواهد حفظ می‌کنند ، و هم اعمال او را می‌پایند و می‌نگارند ( نگا : زخرف‌ / 80 ، انفطار / 10 و 11 ) . « لَمَّا » : مگر این که . به معنی ( إِلاّ ) است . این آیه ، جواب قسم است .‏

سوره طارق آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان باید بنگرد و دقّت کند که از چه چیز آفریده شده است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَنظُرْ » : باید بنگرد . نگریستن به معنی اندیشیدن و وارسی کردن است ( نگا : اعراف‌ / 185 ، ق / 6 ، حشر / 18 ) .‏

سوره طارق آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او از آب جهنده ناچیزی آفریده شده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآءٍ » : آب . نکره آمدن آن دلیل بر ناچیزی و حقارت است ( نگا : سجده‌ / 8 ، مرسلات‌ / 20 ) . « دَافِقٍ » : جهنده . توصیف نطفه است که در آب منی شناور است و به هنگام بیرون آمدن ، جهش و پرش دارد ( نگا : عبس‌ / 18 و 19 ) .‏

سوره طارق آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ یَخْرُجُ مِن بَیْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( و پس از رشد کامل در رحم ) از میان پشت و استخوانهای سینه ( مادر می‌گذرد و ) بیرون می‌آید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصُّلْبِ » : استخوان پشت . ستون فقرات . « التَّرَآئِبِ » : جمع تَریبَة ، استخوانهای سینه . فاعل فعل « یَخْرُجُ » ضمیر مستتر ( هو ) است که به ( انسان ) در آیه 5 همین سوره برمی‌گردد . دو قطب جنین رشد یافته انسان در هفته‌های آخر جنینی مابین جناغ و دنده‌های تحتانی سینه مادر و ستون فقرات پشت مادر قرار داشته و از آنجا حرکت در مسیر کانال زایمانی را در موعد مقرر آغاز می‌کند . ضمیر ( ه ) در « رجعه » نیز به انسان برمی‌گردد . . . این آیات مسیر زندگی انسان را از بدو انعقاد نطفه تا رستاخیز مرور می‌کنند .‏

سوره طارق آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان خداوند ( تعالی که انسان را در آغاز از آب نطفه آفریده است ، همو ) قادر است که بار دیگر انسان را ( پس از مرگ به زندگی ) برگرداند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَجْع‌ » : بازگرداندن ( نگا : توبه‌ / 83 ) . مراد زنده گرداندن در آخرت است .‏

سوره طارق آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( این بازگشت ) روزی تحقّق می‌یابد که رازهای نهان و کارهای پنهان آشکار و آزموده می‌گردد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُبْلی » : مورد امتحان و آزمایش قرار می‌گیرد . نمایان و هویدا می‌شود . از آنجا که به هنگام آزمایش ، حقیقت اشیاء ظاهر و آشکار می‌شود ، این ماده در اینجا به معنی ظهور و بروز آمده است . « السَّرَآئِرُ » : جمع سَرِیرَة ، نهانیها و پنهانیها . اسرار و رازها . نیّات و عقائد و هرچیزی که نهفته و پوشیده باشد .‏

سوره طارق آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدین هنگام برای انسان نه نیروئی است ( که بر زشتیهای اعمال و عقائدش پرده بیفکند ) و نه یار و یاوری است ( که او را از عذاب الهی رهائی بخشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ . . . » : برابر بسیاری از آیات قرآن ، در آخرت تنها وسیله نجات انسان ، ایمان و عمل صالح است و بس ( نگا : انفطار / 19 ) .‏

سوره طارق آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ وَالسَّمَاء ذَاتِ الرَّجْعِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگند به آسمان برگرداننده ( امواج رادیوئی و بخارهای آب به صورت برف و باران ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الرَّجْعِ » : برگرداننده . دارای باران . تمام تفسیرهائی را که در دسترس بود بررسی کردم . در میان وجوه مختلف ، تنها دو معنی برای « رجع‌ » مقبول به نظر رسید : باران ، و برگرداندن بخار آب . به گمان اینجانب معنی ( رَجْع ) برگرداندن است ، اعم از برگرداندن بخارهای متصاعد اقیانوسها و دریاها به صورت برف و باران ، و یا برگرداندن امواج رادیوئی به هنگام برخورد با آتمسفر زمین ، و برگرداندن اشعّه‌های کیهانی مگر به اندازه نیاز موجودات کره زمین . البتّه در تفسیر کبیر چنین جمله‌ای به چشم می‌خورد : کَأَنَّهُ مِنْ تَرْجیعِ الصَّوْتِ وَ هُوَ إِعادَتُهُ .‏

سوره طارق آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سوگند به زمین شکاف بردار ( در برابر قدرت حرکت گیاهها و ریشه‌دوانی آنها ، و یا بر اثر عوامل دیگر ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الصَّدْعِ » : شکاف بردار . « الصَّدْع‌ » : شکاف برداشتن و ازهم جدا شدن . اشاره به قابل نفوذ بودن زمین برای رشد گیاهان و درختان است . یعنی خاک زمین سفت و سخت نبوده و بلکه نرم است و به آب و به مویرگها و ریشه‌های روئیدنیها اجازه می‌دهد به داخل زمین نفوذ کنند و فرو روند ، و جوانه‌های رُستنیها از داخل آن سر برآورند . صَدْع ، به خود گیاه هم گفته شده است .‏

سوره طارق آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً قرآن سخن فیصله بخشی است ( که خیر و شر ، و خوب و بد ، و حق و باطل را از هم جدا می‌سازد ، و یگانه وسیله راه تشخیص حقائق از اوهام ، و دیانتهای آسمانی از خرافه‌های زمینی است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهُ » : این که قرآن . این که رستاخیز در میان است و رازها هویدا و اسرار آزموده می‌گردد . و . . . یعنی ضمیر ( هُ ) یا به قرآن برمی‌گردد که از قرینه پیدا است ، و یا به مفاهیم پیشین سوره که درباره معاد و قدرت خدا بر رستاخیز مردگان و نمایان شدن نهانیها و آزمون رازها در آن است . « فَصْلٌ » : داورانه . فیصله‌دهنده . مصدر است و برای مبالغه در معنی وصفی ، یعنی فاصِل ، به کار رفته است ( نگا : انعام‌ / 57 ، صافّات‌ / 21 ، ص‌ / 20 ) . این آیه جواب قسم است .‏

سوره طارق آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سخن گزافه نبوده و شوخی نمی‌باشد . ( بلکه جدّی و قطعی است و از آستانه باعظمت و محکمه دادگرانه الهی صادر شده است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْهَزْلِ » : یاوه و گزافه . شوخی و غیر جدّی .‏

سوره طارق آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان ( که دشمنان اسلامند ، درباره قرآن ) پیوسته به نیرنگ می‌پردازند و ( برای جلوگیری و نابودی اسلام ) نقشه می‌کشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَکِیدُونَ » : نیرنگ می‌زنند . نقشه می‌کشند . توطئه می‌کنند .‏

سوره طارق آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَکِیدُ کَیْداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و من هم ( در برابر آنان ) همیشه نیرنگ می‌زنم و نقشه می‌ریزم ( و نیرنگ آنان را بی‌اثر ، و نقشه ایشان را نقش برآب می‌سازم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَکِیدُ » : مراد از کَیْدِ خدا ، چاره‌جوئی و نقشه حق و نیرنگ پسندیده و حکیمانه است . برابر صنعت مقابله و مشاکله ، چاره‌سازی و برداشتن موانع اهریمنانه شیطان صفتان ، از مسیر راه حق و حقیقت ، کید نامیده شده است ( نگا : اعراف‌ / 183 ، یوسف‌ / 76 ، قلم‌ / 45 ) .‏

سوره طارق آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَهِّلِ الْکَافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس به کافران مهلت بده ، بدیشان مختصر مهلتی بده ( تا نسبت به ایشان اتمام حجّت گردد ، و بعدها کارشان زار و نزار ، و خودشان در دنیا و آخرت شرمسار شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَهِّلْ » : مهلت بده . فرصت بده . « أَمْهِلْ » : مهلت بده . فرصت بده . « رُوَیْداً » : کمی . اندکی . مفعول مطلق تأکیدی ، یا حال مؤکّده است . این واژه ، مصدر و مصغّر رَوْد است . در این آیه ، سه بار به رسول اکرم گوشزد شده است که در کار تبلیغ شکیبائی پیش گیرد تا درسی برای پیروان او و داعیان الی الله باشد ، یکی از مصدر تمهیل و دیگری از مصدر امهال و سومی از مصدر مصغّر رَوْد ، استفاده شده است .‏