تفسیر نور: سوره مطففین

تفسیر نور:
سوره مطففین آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وای به حال کاهندگان ( از جنس و کالای مردمان به هنگام خرید و فروش با ایشان ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُطَفِّفِینَ » : کاهندگان . کسانی که به هنگام کشیدن و پیمودن و مترکردن اشیاء و اجناس دزدی کنند . بدین معنی که اگر به دیگران جنس می‌فروشند از آن بکاهند ، و اگر جنس می‌خرند بر آن بیفزایند . در هر صورت یا از آن کالا می‌کاهند و یا از بها .‏

سوره مطففین آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ إِذَا اکْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که وقتی ( در معامله ) برای خود می‌پیمایند ( یا وزن و متراژ می‌نمایند ) به تمام و کمال و افزون بر اندازه لازم دریافت می‌دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِکْتَالُوا » : با کیل و پیمانه خریدند و دریافت داشتند . « عَلی‌ » : به معنی ( مِنْ ) است . « یَسْتَوْفُونَ » : به تمام و کمال و بیش از اندازه می‌گیرند ( نگا : قاسمی ، المنتخب ) . در این آیه ، کیل و پیمانه کردن ، نماد و مثال توزین و متراژ و هر نوع سنجشی است .‏

سوره مطففین آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا کَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که ( در معامله ) برای دیگران می‌پیمایند یا وزن می‌کنند ، از اندازه لازم می‌کاهند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَالُوهُمْ » : برای مردم پیمودند . « یُخْسِرُونَ » : می کاهند . کم می‌دهند ( نگا : شعراء / 181 ، رحمن‌ / 9 ) .‏

سوره مطففین آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا اینان گمان نمی‌برند که دوباره زنده می‌گردند ( و باید حساب و کتاب چنین افزایش و کاهشی را پس بدهند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَبْعُوثُونَ » : برانگیختگان . زنده‌شدگان .‏

سوره مطففین آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ لِیَوْمٍ عَظِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در روز بسیار بزرگ و هولناکی ( به نام قیامت ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لِیَوْمٍ » : برای حساب و کتاب روزی . در روزی . حرف لام به معنی ( فی ) است ( نگا : پرتوی از قرآن ) .‏

سوره مطففین آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان روزی که مردمان در پیشگاه پروردگار جهانیان ( برای حساب و کتاب ) برپا می‌ایستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَقُومُ النَّاسُ . . . » : مردمان به فرمان خدا سر از گورها به در می‌آورند . مردمان در پیشگاه خدا برای حساب و کتاب برپا می‌ایستند .‏

سوره مطففین آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزا هرگز ! مسلّماً نوشته اعمال بزهکاران و بدکاران در « سِجّین‌ » قرار دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابٌ » : نوشته . یادداشت شده . « سِجِّین‌ » : اسم خاصّ دیوان یا دفتر کلّ بایگانی نامه‌های اعمال بدکاران و بزهکاران است . صیغه مبالغه « سِجنّ‌ » است که به معنی زندان است ، لذا سِجّین ، زندان بسیار سخت و تنگ است ( نگا : فرهنگ لغات قرآن دکتر قریب ) . تعبیر از آن بدین نام شاید به خاطر این باشد که محتویات این دیوان سبب زندانی شدن صاحبانش در دوزخ است . گویا اصل آن « سِنْجُون‌ » و در زبان اتیوپی یا حبشی قدیم به گِل و لای گفته می‌شود . در این صورت بیانگر فرود و پستی نیز می‌باشد ( نگا : جزء عم شیخ محمّد عبده ) .‏

سوره مطففین آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا سِجِّینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای انسان ! ) تو چه می‌دانی که « سِجّین‌ » چه و چگونه است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَدْرَاکَ ! » : ( نگا : حاقّه‌ / 3 ، مدّثّر / 27 ، انفطار / 17 و 18 ) .‏

سوره مطففین آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ کِتَابٌ مَّرْقُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کتاب نوشته شده‌ای است ( که نشاندار به علائم مشخّصه بوده و نوشته‌هایش خوانا و گویا است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابٌ » : مراد دیوان شرّ بدکاران است . « مَرْقَومٌ » : نشاندار به علائمی که بیننده با نخستین نگاه پی می‌برد به شرور و بدیهای مندرج در آن . نوشته شده .‏

سوره مطففین آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز وای به حال دروغ‌نامندگان ( قیامت و سزا و جزای آخرت ) !‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَیْلٌ » : وای ! واویلا !‏

سوره مطففین آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یُکَذِّبُونَ بِیَوْمِ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسانی که روز سزا و جزا ( قیامت ) را دروغ می‌نامند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمِ الدِّینِ‌ » : روز سزا و جزا . ( نگا : فاتحه‌ / 4 ) .‏

سوره مطففین آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا یُکَذِّبُ بِهِ إِلَّا کُلُّ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روز سزا و جزا را دروغ نمی‌نامند ، مگر آن کسانی که در بدکاری از حدّ بگذرند و بسیار بزهکار باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُعْتَدٍ » : متجاوزی که از حدّ و مرز قانون عقل و شرع درمی‌گذرد . « أَثیمٍ » : بسیار گناهکار .‏

سوره مطففین آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسانی که چون آیات ما بر آنان خوانده می‌شود ، می‌گویند : افسانه‌های پیشینیان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسَاطِیرُ » : جمع أُسْطُورَة ، افسانه‌ها ( نگا : انعام‌ / 25 ، انفال‌ / 31 ، نحل‌ / 24 ) .‏

سوره مطففین آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا کَانُوا یَکْسِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزاهرگز ! اصلاً کردار و تلاش ( پلشت و زشت ) ایشان دلهایشان را زنگ زده کرده است ( و همچون زنگاری بر قلوبشان نشسته است و سوراخهای هدایت را بر روی ایشان بسته است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَانَ » : زنگار زد . زنگ زده کرد . از ماده ( رَین ) به معنی زنگ و چرک فلزات .‏

سوره مطففین آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزاهرگز ! قطعاً ایشان در آن روز ( به سبب کارهائی که کرده‌اند ) از ( رحمت ) پروردگارشان محروم و ( از بارگاه قرب و منزلت آفریدگارشان ) مطرودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَحْجُوبُونَ » : جمع مَحجوب ، محروم . بی‌بهره . مراد محروم از رحمت خدا ، بی‌بهره از لقای پروردگار ، و مطرود از حضور در بارگاه قرب الهی ، و بی‌بهره از لذّت دیدار محبوب است .‏

سوره مطففین آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّهُمْ لَصَالُوا الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس آنان داخل آتش دوزخ می‌گردند و بدان می‌سوزند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثُمَّ » : پس از آن . گذشته از آن . « صَالُو الْجَحِیمِ » : وارد شوندگان آتش . اصل ( صَالُو ) صَالُونَ است که نون آن در حالت اضافه حذف شده است ( نگا : ص‌ / 59 ) .‏

سوره مطففین آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ یُقَالُ هَذَا الَّذِی کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه بدیشان گفته می‌شود : این ، همان چیزی است که آن را دروغ می‌نامیدید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثُمَّ یُقَالُ . . . » : این سخن ، به عنوان سرزنش به بی‌باوران گفته می‌شود ، و عذاب روحی و شکنجه معنوی چنین خیره‌سران لجوجی است .‏

سوره مطففین آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِی عِلِّیِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگزا هرگز ! قطعاً نوشته اعمال نیکوکاران در « علّیّین » قرار دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِلِّیِّینَ » : اسم خاصّ دیوان یا دفتر کلّ نامه‌های اعمال نیکان و نیکوکاران است . جمع « عِلّیّ » است که صیغه مبالغه عُلُوّ است که به معنی بسیار والا و بالا است . تعبیر از آن بدین نام شاید به خاطر این باشد که محتَویات این دیوان سبب درجات رفیعه صاحبان خود در بهشت است .‏

سوره مطففین آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أَدْرَاکَ مَا عِلِّیُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای انسان ! ) تو چه می‌دانی که « علّیّین‌ » چه و چگونه است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِلِّیُّونَ » : این واژه ملحق به جمع مذکّر سالم است و اعراب به حروف دارد و به عنوان مفرد به کار می‌رود .‏

سوره مطففین آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ کِتَابٌ مَّرْقُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کتاب نوشته شده‌ای است ( که نشاندار به علائم مشخّصه بوده و نوشته‌هایش خوانا و گویا است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابٌ » : مراد دیوان خیرات نیکوکاران است . « مَرْقُومٌ » : نشاندار به علائمی که بیننده با نخستین نگاه پی می‌برد به خیرات و حسنات مندرج در آن . نوشته شده .‏

سوره مطففین آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان مقرّب ( برای نوشتن مطالب ) در آنجا حضور بهم می‌رسانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَشْهَدُهُ » : در آنجا حضور بهم می‌رسانند . حضور فرشتگان بزرگوار ، برای ثبت و نگارش خیرات و حسنات نیکان ( نگا : المصحف المیسّر ) یا برای مراقبت و نگهبانی از آن است ( نگا : المنتخب ، تفهیم القرآن ) . برخی هم ( یَشْهَدُهُ ) را به معنی مشاهده‌اش می‌کنند ، یا بر آن گواهی می‌دهند ، دانسته‌اند ( نگا : نمونه ، جزء عم محمّد عبده ) . « الْمُقَرَّبُونَ » : فرشتگانی که در پیشگاه خدا دارای منزلت و مکانت خاصّ هستند . مؤمنان برگزیده‌ای که دارای مقامی بس والا هستند ( نگا : واقعه‌ / 11 ) .‏

سوره مطففین آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِی نَعِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بی‌گمان نیکان در میان انواع نعمتهای فراوان بهشت بسر خواهند برد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأبْرَارَ » : ( نگا : انفطار / 13 ) .‏

سوره مطففین آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَى الْأَرَائِکِ یَنظُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر تختهای مجلّل ( بهشتی ) تکیه می‌زنند و ( به زیبائیها و نعمتهای بسیار آنجا ) می‌نگرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأرَآئِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای مجلّل و مزیّن ( نگا : کهف‌ / 31 ، یس‌ / 56 ، انسان‌ / 13 ) .‏

سوره مطففین آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ تَعْرِفُ فِی وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هرگاه بدیشان بنگری ) خوشی و خرّمی و نشاط نعمت را در چهره‌هایشان خواهی دید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَعْرِفُ » : درک می‌کنی . مراد دیدن و مشاهده کردن است . « نَضْرَةَ » : سرسبزی و شادابی . خوشی و خرّمی ( نگا : انسان‌ / 11 ) .‏

سوره مطففین آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ یُسْقَوْنَ مِن رَّحِیقٍ مَّخْتُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به آنان از شراب زلال و خالصی داده می‌شود که دست نخورده و سربسته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَحِیقٍ » : شراب خالص . « مَخْتُومٍ » : مهر شده . سربسته . این تعبیر تأکیدی بر خلوص و پاکی و دست‌نخوردگی شراب بهشت است که هوش و عقل و نشاط و عشق و صفا می‌آفریند .‏

سوره مطففین آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ خِتَامُهُ مِسْکٌ وَفِی ذَلِکَ فَلْیَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مُهر و دربند آن از مشک است ( و با دست زدن بدان ، بوی عطر مشک در فضا پراکنده می‌شود ) . مسابقه‌دهندگان باید برای به دست آوردن این ( چنین شراب و سایر نعمتهای دیگر بهشت ) با همدیگر مسابقه بدهند و بر یکدیگر پیشی بگیرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خِتَام‌ » : مُهر . دربند . « لِیَتَنَافَسْ » : باید که مسابقه بدهد و رقابت بکند و پیشی بگیرد . « الْمُتَنافِسُونَ » : مسابقه‌دهندگان . رقابت کنندگان ( نگا : آل‌عمران‌ / 133 ، حدید / 21 ) .‏

سوره مطففین آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِزَاجُهُ مِن تَسْنِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آمیزه آن ، تسنیم است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِزَاج‌ » : ممزوج . آمیزه و آمیخته . « تَسْنِیمٍ » : آبی که از بلندی فرو می‌ریزد . در اینجا اسم چشمه‌ای است در بهشت .‏

سوره مطففین آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تسنیم چشمه‌ای است که مقرّبان ( بارگاه یزدان ) از آن می‌نوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَیْناً » : چشمه . مفعول‌به برای فعل محذوف ( أَعْنی ) و یا حال تسنیم است . « بِهَا » : از آن . حرف ( بِ ) به معنی ( مِنْ ) است ( نگا : انسان‌ / 6 ) .‏

سوره مطففین آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ أَجْرَمُوا کَانُواْ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا یَضْحَکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گناهکاران پیوسته ( در دنیا ) به مؤمنان می‌خندیدند و ایشان را ریشخند می‌کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَجْرَمُوا » : گناه کردند . بزهکاری نمودند . « کَانُوا . . . یَضْحَکُونَ » : می‌خندیدند . ریشخند می‌کردند .‏

سوره مطففین آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا مَرُّواْ بِهِمْ یَتَغَامَزُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که مؤمنان از کنار ایشان می‌گذشتند ، با اشارات سر و دست و چشم و ابرو ، آنان را مورد تمسخر و عیبجوئی قرار می‌دادند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَغَامَزُونَ » : از مصدر تغامُز ، به معنی شرکت دسته‌جمعی در عیبجوئی از کسی یا کسانی ، و تمسخر کردن با اشارات سر و دست و چشم و ابرو است .‏

سوره مطففین آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا انقَلَبُواْ إِلَى أَهْلِهِمُ انقَلَبُواْ فَکِهِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که گناهکاران به میان خانواده‌های خود برمی‌گشتند ، شادمانه باز می‌گشتند ( و به استهزاءها و تمسخرهایشان مباهات و افتخار می‌کردند ! انگار با این کارها فتح عظیمی‌کرده‌اند و پیروزی مهمّی فراچنگ آورده‌اند ! )‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنقَلَبُوا » : برمی‌گشتند . مراجعت می‌نمودند . « أَهْل‌ » : خانواده و خویشان . کسان و دوستان . « فَکِهِینَ » : جمع فَکِه ، شادمان ، خوشحال و خندان . حال است . مراد آیه این است که بزهکاران در غیاب مؤمنان نیز همان سخریّه‌ها و همان استهزاءها را ادامه می‌دادند .‏

سوره مطففین آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا رَأَوْهُمْ قَالُوا إِنَّ هَؤُلَاء لَضَالُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که مؤمنان را ( در کوچه و بازار ) می‌دیدند ، می‌گفتند : اینان قطعاً گمراه و سرگشته‌اند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَآلُّونَ » : گمراهان . سرگشتگان .‏

سوره مطففین آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا أُرْسِلُوا عَلَیْهِمْ حَافِظِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و حال این که بزهکاران برای نگهبانی مؤمنان و پائیدن کردارشان فرستاده نشده بوده‌اند ( پس به چه حقی ، و مطابق کدام منطقی بر آنان خُرده می‌گرفته‌اند و برخوردهای ناجوانمردانه و سختی با ایشان می‌کرده‌اند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَرْسِلُوا » : کافران و بزهکاران روانه نشده‌اند و فرستاده نگشته‌اند . « حَافِظِینَ » : نگهبانان . مراقبان . حافظان حقوق دیگران و متکفّلان منافع ایشان .‏

سوره مطففین آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْیَوْمَ الَّذِینَ آمَنُواْ مِنَ الْکُفَّارِ یَضْحَکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏لذا امروز ( که روز سزا و جزای قیامت است ) مؤمنان به کافران می‌خندند و ریشخندشان می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْیَوْمَ » : مراد روز قیامت و بعد از دخول مؤمنان به بهشت است ( نگا : اعراف‌ / 44 ، مطفّفین‌ / 23 ) . می‌نگرند .‏

سوره مطففین آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَى الْأَرَائِکِ یَنظُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بر تختهای مجلّل ( بهشتی ) تکیه می‌زنند و ( به زیبائیها و نعمتهای بسیار آنجا ، و به حال زار کافران )‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأرُآئِکِ » : ( نگا : مطفّفین‌ / 23 ) .‏

سوره مطففین آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ هَلْ ثُوِّبَ الْکُفَّارُ مَا کَانُوا یَفْعَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خطاب به دوزخیان می‌گویند : ) آیا به کافران پاداش و سزای کارهائی که می‌کرده‌اند ، داده شده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَلْ ثُوِّبَ » : آیا سزا و جزا داده شده‌اند ؟ واژه ( ثَواب ) برای جزای نیک و سزای بد به کار می‌رود . امّا بیشتر در مورد پاداش خوبیها استعمال دارد . لذا آیه فوق متضمّن نوعی طعن نسبت به کفّار است .‏