تفسیر نور: سوره قلم

تفسیر نور:
سوره قلم آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نون . سوگند به قلم ! و قسم به چیزی که می‌نویسند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« ن‌ » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره‌ / 1 ) . « الْقَلَمِ » : خامه ( نگا : علق‌ / 4 ) . « یَسْطُرُونَ » : می‌نویسند . می‌نگارند . سوگند خوردن خدا به خامه و نوشتار ، بیانگر عظمت صاحبان قلم ، و حرمت نوشته‌ها در آئین اسلام است .‏

سوره قلم آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أَنتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در سایه نعمت و لطف پروردگارت ، تو دیوانه نیستی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِنِعْمَةِ » : در سایه نعمت . به لطف ( نگا : طور / 29 ) . « بِمَجْنُونٍ » : حرف باء زائد و برای تأکید نفی است . این آیه ردّ یاوه‌سرائیهای کافران و مشرکان است که مظهر عقل و درایت ، و منبع نور و هدایت ، و صفوت آدمیان و تَتِمّه دَور زمان را دیوانه می‌نامیدند ( نگا : حجر / 6 ، قلم‌ / 51 ) .‏

سوره قلم آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ لَکَ لَأَجْراً غَیْرَ مَمْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو دارای پاداش بزرگ و ناگسیختنی هستی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَیْرَ مَمْنُونٍ » : نامقطوع . یعنی ماندگار و همیشگی .‏

سوره قلم آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو دارای خوی سترگ ( یعنی صفات پسندیده و افعال حمیده ) هستی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خُلُقٍ » : خوی . مراد رفتار و کردار است ( نگا : شعراء / 137 ) .‏

سوره قلم آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَتُبْصِرُ وَیُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خواهی دید و خواهند دید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَسَتُبْصِرُ . . . » : به زودی خواهی دید و متوجّه خواهی شد .‏

سوره قلم آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ بِأَییِّکُمُ الْمَفْتُونُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏که کدام یک از شما مبتلا به دیوانگی است ( محمّد ، یا شما کافران و مشرکان ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَفْتُونُ » : دیوانگی . مصدر است ، مانند معقول به معنی عقل ، مَجْلُود به معنی جَلادَة ( نگا : روح‌البیان ) . در این صورت حرف ( ب ) در اوّل ( بِأَییِّکُمْ ) به معنی ( فی ) است ( نگا : صفوة‌البیان ) . برخی هم حرف باء را زائد دانسته و ( مفتون ) را اسم مفعول محسوب نموده‌اند . در این صورت معنی آیه چنین است : که کدام یک از شما دیوانه است ( نگا : روح المعانی ) .‏

سوره قلم آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگار تو مسلّماً ( از هر کس دیگری ) بهتر می‌داند که چه کسی از راه او گمراه شده است ، و چه کسی راهیاب است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ رَبَّکَ . . . بِالْمُهْتَدِینَ » : ( نگا : انعام‌ / 117 ، نحل‌ / 125 ، نجم‌ / 30 ) .‏

سوره قلم آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَا تُطِعِ الْمُکَذِّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال که چنین است ، از تکذیب کنندگان اطاعت و پیروی مکن ( و بر دعوت خود پایدار باش و به راه آنان مرو . اطاعت از ایشان گمراهی و بدبختی است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُطِعْ . . . » : مراد تشویق و ترغیب پیغمبر و همه پیروان او است که راه خدا را با شوق و شور ادامه دهند ، و با کفّار و مشرکین نرمش و سازش نکنند .‏

سوره قلم آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان دوست می‌دارند که نرمش و سازش نشان دهی ، تا آنان هم نرمش و سازش کنند ( بدین امید که برخی از فرمانهای خدا را به خاطر آنان ترک کنی ، و در بعضی از مسائل با ایشان همگام و همآهنگ شوی ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تُدْهِنُ » : سهل انگاری کنی . نرمش و سازش نمائی . . . مراد آنان این است که پیغمبر با نزدیک شدن به دین آنان ، روی خوش بدیشان نشان دهد ، و آنان هم با نزدیک شدن به دین اسلام روی خوش نشان دهند . یعنی سهل‌انگاری و سازش انجام پذیرد . ( نگا : واقعه‌ / 81 ) .‏

سوره قلم آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَّهِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از فرومایه‌ای که بسیار سوگند می‌خورد ، پیروی مکن .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَلاّفٍ » : بسیار سوگند خورنده . به حق یا به ناحق . « مَهِینٍ » : خوار و پست . رَذْل و حقیر .‏

سوره قلم آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بسیار عیبجوئی که دائماً سخن‌چینی می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هَمَّازٍ » : بسیار عیبجو . رخنه‌گر . بسیار بدگو و بد زبان . « مَشَّآءٍ » : پادو . تیزرونده . در اینجا با حرف ( ب ) متعدّی شده و به معنی بسیار بَرنده و نقل‌کننده است . « مَشَّآءٍ بِنَمِیمٍ » : بسیار سخن چین . کسی که سخن این را برای آن ، و کلام آن را برای این ، به منظور فساد و تباهی می‌آورد و می‌برد .‏

سوره قلم آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ مَنَّاعٍ لِّلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بسیار مانع کار خیر ، و تجاوز پیشه ، و بزهکار است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَنَّاعٍ » : کسی که خویشتن را بسیار دور از خیرات و حسنات نگاه می‌دارد که کنایه از بخیل و تنگ‌چشم است . بسیار بازدارنده مردم از انجام خیرات و حسنات ( نگا : ق / 25 ) . « مُعْتَدٍ » : متجاوز . تجاوز پیشه ( نگا : بقره‌ / 190 ، مائده‌ / 87 ، توبه‌ / 10 ) . « أَثِیمٍ » : ( نگا : بقره‌ / 276 ، نساء / 107 ، شعراء / 222 ) .‏

سوره قلم آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِکَ زَنِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏علاوه بر اینها درشتخوی و سنگین دل ، و انگشت نما به بدیها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عُتُلٍّ » : درشتخو . سنگین دل . سخت روی و زشتخوی ( نگا : روح‌البیان ) . « زَنیِمٍ » : نشاندار به هرچه بدی و زشتی است . حرامزاده . البتّه کسی که مجمع بدیها و منبع زشتیها باشد ، ناانسان و ناکس بشمار است ، و از زمره انسانها محسوب نمی‌گردد .‏

سوره قلم آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ أَن کَانَ ذَا مَالٍ وَبَنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( آیا این همه زشتیها و پلشتیها ) بدان خاطر است که دارا و دارای فرزندان است‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ . . . » : بدان سبب که . . . حرف ( أَنْ ) مصدریّه است . لام جرّی قبل از آن محذوف است ، یعنی ( لاِنْ ) . برخی هم حرف استفهامی نیز محذوف دانسته‌اند و گفته‌اند اصل چنین است : أَلِأَنْ . . .‏

سوره قلم آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که آیه‌های ما بر او خوانده می‌شود ، می‌گوید : افسانه‌های پیشینیان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ » : ( نگا : انعام‌ / 25 ، انفال‌ / 31 ، نحل‌ / 24 ) .‏

سوره قلم آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما بر بینی او داغ ( ننگ ) می‌نهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَنَسِمُهُ » : علامتگذاریش خواهیم کرد . داغش خواهیم کرد . . « الْخُرْطُومِ » : بینی . در اصل به بینی حیوانات به ویژه فیل گفته می‌شود و کنایه از خوار کردن و رسوا نمودن است .‏

سوره قلم آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ کَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آنان را آزموده‌ایم ، همان گونه که صاحبان باغ را آزموده‌ایم . هنگامی که سوگند یاد کردند که میوه‌های باغ را بامدادان ( دور از انظار مردم ) بچینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَلَوْنَاهُمْ » : ایشان را آزمودیم . آنان را آزمایش کردیم . مراد از ( هُمْ ) مشرکان مکّه است . « لَیَصْرِمُنَّهَا » : آن را خواهند چید . « مُصْبِحِینَ » : در حالی که به بامدادان برسند . حال فاعل ( لَیَصْرِمُنَّهَا ) است . از ( أَصْبَحَ ) تامّه است .‏

سوره قلم آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا یَسْتَثْنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هیچ چیز از آن بر جای نگذارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَسْتَثْنُونَ » : چیزی فرو نگذارند . برای مستمندان چیزی کنار نگذارند و بدیشان ندهند ( نگا : انعام‌ / 141 ) .‏

سوره قلم آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ فَطَافَ عَلَیْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّکَ وَهُمْ نَائِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری از جانب پروردگارت سراسر باغ را در بر گرفت و باغ ( سوخت و ) همچون شب ( تاریک و سیاه ) گردید !‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره قلم آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری از جانب پروردگارت سراسر باغ را در بر گرفت و باغ ( سوخت و ) همچون شب ( تاریک و سیاه ) گردید !‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَافَ عَلَیْهَا » : بر سر آن گشت زد و آن را در بر گرفت . « طَآئِفٌ » : بلای فرا گیر . « الصَّرِیم‌ » : شب . چیده شده . با توجّه به معنی اخیر ، مفهوم آیه چنین است : شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری باغ را در بر گرفت و همچون باغی گردید که میوه‌های آن راچیده و کنده باشند .‏

سوره قلم آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَنَادَوا مُصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سحرگاهان همدیگر را ندا در دادند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَنَادَوْا » : همدیگر را صدا زدند . « مُصْبِحِینَ » : ( نگا : قلم‌ / 17 ) .‏

سوره قلم آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِکُمْ إِن کُنتُمْ صَارِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر می‌خواهید میوه‌های خود را بچینید ، صبح زود حرکت کنید و خویشتن را به کشتزار خود برسانید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُغْدُوا » : بامدادان حرکت کنید . صبح زود یورش برید . « حَرْثِکُم‌ » : کشتزار خود ( نگا : بقره‌ / 71 و 205 و 223 ، آل‌عمران‌ / 14 ) . « صَارِمِینَ » : چینندگان میوه . حال است .‏

سوره قلم آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ فَانطَلَقُوا وَهُمْ یَتَخَافَتُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان پچ پچ کنان به راه افتادند ( تا فقراء سخن ایشان را نشنوند و متوجّه آنان نشوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَخَافَتُونَ » : با همدیگر آهسته صحبت می‌کردند . پچ‌پچ می‌کردند .‏

سوره قلم آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ أَن لَّا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُم مِّسْکِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نباید امروز بینوائی در باغ پیش شما بیاید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَن لاّ یَدْخُلَنَّهَا » : مراد این است که به همدیگر توصیه می‌کردند که امروز بینوائی را به باغ راه ندهند .‏

سوره قلم آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَغَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بامدادان بدین قصد که می‌توانند ( از ورود بینوایان به باغ ) جلوگیری کنند و ( ایشان را ) باز دارند ( به سوی باغ ) روان شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَرْدٍ » : منع کردن . بازداشتن .‏

سوره قلم آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که باغ را دیدند ، گفتند : ما راه را گم کرده‌ایم ! ( این باغ ما نیست ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ضَّآلُّونَ » : راه گم کردگان .‏

سوره قلم آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بعد از اندکی تأمّل ، گفتند : ما درست آمده‌ایم و راه را گم نکرده‌ایم ) بلکه ما محروم ( از حاصل و بهره ) هستیم . ( ای وای ما ! ما همه چیز خود را از دست داده‌ایم ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره قلم آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نیکمردترین ایشان گفت : مگر من به شما نگفتم : چرا نباید به تسبیح و تقدیس خدا بپردازید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَوْسَطُهُمْ » : بهترین ایشان از نظر عقل و دین ( نگا : بقره‌ / 143 ) . « لَوْ لا » : ( نگا : کهف‌ / 39 ) . سخنان این نیکمرد جنبه سرزنش دارد .‏

سوره قلم آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : پروردگارمان پاک و منزّه است ( از این که به کسی ستم کند ) . قطعاً ما ( با انجام گناهان و ترک عبادات و خیرات ، به خود ) ستم کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ » : ( نگا : اعراف‌ / 5 ، انبیاء / 46 ) .‏

سوره قلم آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَلَاوَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس به همدیگر رو کردند و زبان به سرزنش یکدیگر گشودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَقْبَلَ » : رو کرد .‏

سوره قلم آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا یَا وَیْلَنَا إِنَّا کُنَّا طَاغِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : وای بر ما ! ما مردمان نافرمان و سرکشی بوده‌ایم ( و زیر بار قانون خدا نرفته‌ایم ، و به وظائف انسانی خود عمل نکرده‌ایم ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَا وَیْلَنَا ! » : وای بر ما ! ( نگا : انبیاء / 46 و 97 ، یس‌ / 52 ، صافّات‌ / 20 ) .‏

سوره قلم آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ عَسَى رَبُّنَا أَن یُبْدِلَنَا خَیْراً مِّنْهَا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏امیدواریم پروردگارمان ( باغی ) بهتر از این باغ را به ما ارزانی دارد . ما ( در کارهای خود تجدید نظر نموده‌ایم و از اعمال بد خویش دست کشیده‌ایم و ) رو به سوی پروردگارمان کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُبْدِ لَنَا » : به ما عوض دهد . « رَاغِبُونَ » : مشتاقان ، علاقه‌مندان ، گرایندگان .‏

سوره قلم آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ الْعَذَابُ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏عذاب ( دنیوی خدا ) این گونه است ، و قطعاً عذاب آخرت سخت‌تر و بزرگتر ( از این عذابهای دنیوی ) است ، اگر مردم متوجّه بوده و بدانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکَ الْعَذَابُ » : عذاب این گونه است که می‌بینید . عذاب این چنین باید باشد .‏

سوره قلم آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پرهیزگاران در نزد پروردگار خود ، باغهای پر نعمت بهشت را دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتِ النَّعِیمِ » : ( نگا : مائده‌ / 65 ، یونس‌ / 9 ، حجّ‌ / 56 ) .‏

سوره قلم آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا فرمانبرداران را همچون گناهکاران یکسان می‌شماریم‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسْلِمِینَ » : فرمانبرداران . تسلیم شوندگان فرمان یزدان ( نگا : انعام‌ / 163 ، اعراف‌ / 126 ، یونس‌ / 72 ) .‏

سوره قلم آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ مَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما را چه می‌شود ؟ ! چگونه داوری می‌کنید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَکُمْ » : به شما چه رسیده است‌ ؟ چه چیزتان می‌شود ؟ « کَیْفَ » : مراد از استفهام ، تعجّب از داوری نادرست کافران است .‏

سوره قلم آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَکُمْ کِتَابٌ فِیهِ تَدْرُسُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا شما کتابی ( از جانب خدا ) دارید که از روی آن ( قوانین خدا را ) می‌خوانید ( و برابر آن حکم صادر می‌کنید ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کِتَابٌ » : مراد کتاب آسمانی است ( نگا : سبأ / 44 ) . « تَدْرُسُون‌ » : روخوانی می‌کنید ( نگا : آل‌عمران‌ / 79 ، انعام‌ / 105 ، اعراف‌ / 169 ) .‏

سوره قلم آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ لَکُمْ فِیهِ لَمَا تَخَیَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شما آنچه را که بر می‌گزینید ( و برابر آن داوری می‌کنید ) در آن است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِیهِ » : در آن کتاب . « مَا تَخَیَّرُونَ » : چیزی را که بر می‌گزینید . هر چه که می‌خواهید . معنی دیگر آیه : آنچه را که بخواهید ، در آن هست .‏

سوره قلم آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَکُمْ أَیْمَانٌ عَلَیْنَا بَالِغَةٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ إِنَّ لَکُمْ لَمَا تَحْکُمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا با ما پیمانهائی بسته‌اید که تا روز قیامت به هر چه حکم کنید حق شما باشد ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَیْمَانٌ » : جمع یَمین ، پیمانها و عهدها .‏

سوره قلم آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ سَلْهُم أَیُّهُم بِذَلِکَ زَعِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از آنان بپرس ، کدام یک از ایشان ، ضامن چنین پیمانهائی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَعِیمٌ » : ضامن . عهده‌دار ( نگا : یوسف‌ / 72 ) .‏

سوره قلم آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَهُمْ شُرَکَاء فَلْیَأْتُوا بِشُرَکَائِهِمْ إِن کَانُوا صَادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که شریکهائی دارند ( که همچون ایشان می‌اندیشند ، و سردستگان و خطّ دهندگان ایشان بوده و از آنان حمایت و جانبداری می‌کنند ؟ ) . اگر راست می‌گویند ، شرکاء ( و رؤساء ) خود را بیاورند ( تا شهادت بر ضمانت خود را بدهند و بگویند که از مشرکان در محضر یزدان دفاع و حمایت خواهند کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شُرَکَآءُ » : مراد اربابان همرأی و هم اندیشه مشرکان ، یا معبودهای دروغین و بتهای بی‌جان ایشان ، و یا این که گواهان است . به هر حال برای اثبات ادّعای پوچ و نادرستشان ، از ایشان خواسته شده است : با دلیلی از عقل ، یا کتابی از کتابهای آسمانی ، یا عهد و پیمانی از خداوند ، و یا انبازان و گواهان و اربابان و معبودهای خود را بیاورند تا سخنانشان را تصدیق کنند و ضمانتشان را بکنند .‏

سوره قلم آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ یَوْمَ یُکْشَفُ عَن سَاقٍ وَیُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا یَسْتَطِیعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزی ، هول و هراس به اوج خود می‌رسد ، و کار سخت دشوار می‌شود . بدین هنگام از کافران و مشرکان خواسته می‌شود که سجده کنند و کرنش ببرند ، امّا ایشان نمی‌توانند چنین کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَوْمَ » : مراد روز قیامت است . « یُکْشَفُ عَن سَاقٍ » : پاچه‌ها بالا زده می‌شود . در فارسی گفته می‌شود : دامن به کمر زده می‌شود . کنایه از فرا رسیدن هنگامه هول و هراس و وخامت کار و شدّت و وحشت است .‏

سوره قلم آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ کَانُوا یُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این در حالی است که چشمانشان ( از خوف و وحشت و شرمندگی و شرمساری ) به زیر افتاده است ، و خواری و پستی وجود ایشان را فرا گرفته است . پیش از این نیز ( در دنیا ) بدان گاه که سالم و تندرست بودند به سجده بردن و کرنش کردن خوانده می‌شدند ( و ایشان با وجود توانائی ، سجده و کرنش نمی‌کردند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَاشِعَةً » : به زیر افتاده ( نگا : قمر / 7 ) . حال است . « تَرْهَقُهُمْ » : ایشان را در بر می‌گیرد . آنان را فرا می‌گیرد ( نگا : یونس‌ / 26 و 27 ) .‏

سوره قلم آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ فَذَرْنِی وَمَن یُکَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِیثِ سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مرا واگذار با آنان که این کلام ( آسمانی قرآن ) را تکذیب می‌کنند . ( من خود می‌دانم که با ایشان چه کار می‌کنم ) . ما آنان را اندک اندک به گونه‌ای که در نیابند و از راهی که متوجّه نشوند به سوی عذاب خواهیم کشاند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحَدِیثِ » : سخن . مراد قرآن است ( نگا : زمر / 23 ) . « سَنَسْتَدْرِجُهُمْ » : ( نگا : اعراف‌ / 182 ) . « مِنْ حَیْثُ » : از آنجائی که . به گونه‌ای که .‏

سوره قلم آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ وَأُمْلِی لَهُمْ إِنَّ کَیْدِی مَتِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آنان فرصت می‌دهم ( و در عذابشان شتاب نخواهم کرد ) . نقشه و چاره‌جوئی من دقیق و استوار است ( و کسی از آن رهائی ندارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُمْلی‌ » : ( نگا : اعراف‌ / 183 ، آل‌عمران‌ / 178 ، رعد / 32 ) .‏

سوره قلم آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُم مِّن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چه بسا تو از ایشان ( در برابر تبلیغ رسالت ، بدون این که ما بدانیم ) مزدی خواسته‌ای و پرداخت آن برای آنان سنگین است ( و از ادای آن در رنج هستند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْ تَسْأَلُهُمْ » : ( نگا : طور / 40 ) .‏

سوره قلم آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ فَهُمْ یَکْتُبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که اسرار غیب پیش ایشان است و آنان ( آنچه را که می‌گویند از روی آن ) می‌نویسند ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ » : ( نگا : مریم‌ / 78 ) .‏

سوره قلم آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تَکُن کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَکْظُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در برابر فرمان پروردگارت شکیبا باش ( و در کار تبلیغ ، مقاوم و استوار ) . و همسان یونس مباش که با دلی پر کینه و اندوه ، خدا را به فریاد خواند ( و خواهان تعجیل در عذاب قوم خود شد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَاحِبِ الْحُوتِ » : صاحب ماهی . مراد یونس است ( نگا : انبیاء / 87 و 88 ، صافّات‌ / 139 - 148 ) . « مَکْظُومٌ » : پرکینه و خشم . پر غم و اندوه ( نگا : یوسف‌ / 84 ، نحل . 58 ، زخرف‌ / 17 ) .‏

سوره قلم آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ لَوْلَا أَن تَدَارَکَهُ نِعْمَةٌ مِّن رَّبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاء وَهُوَ مَذْمُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر نعمت و رحمت پروردگارش به یاریش نشتافته و به دادش نرسیده بود ( از شکم ماهی ) حتماً به بیرون افکنده می‌شد و نکوهیده در بیابان برهوت رها می‌گردید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَدَارَکَهُ » : او را دریافت . به دادش رسید . « لَنُبِذَ » : حتماً انداخته می‌شد . قطعاً رها می‌گردید و به خود واگذار می‌شد . « الْعَرَآءِ » : بیابان برهوت . صحرای خالی از گیاه و درخت ( نگا : صافّات‌ / 145 ) . « وَ هُوَ مَذْمُومٌ » : در حالی که نکوهیده بود . در حالی که مورد مذمّت و ملامت قرار می‌گرفت .‏

سوره قلم آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارش ( با پذیرش توبه‌اش مجدّدا ) او را برگزید و از زمره شایستگانش کرد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إجْتَبَاهُ رَبُّهُ » : پروردگارش او را برای اتمام رسالتش بر گزید .‏

سوره قلم آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند ، تو را با چشمان ( خیره و زل زده ) خود به سر درآورند و هلاک سازند ، و می‌گویند : او قطعاً دیوانه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَیُزْلِقُونَکَ » : این که تو را نقش زمین سازند و نابودت کنند . تو را از زمین بردارند . حرف ( لَ ) برای تأکید نزدیکی ایشان به اقدام هلاک کردن و نابود کردن است . در میان عربها کنایه از شدّت کینه‌توزی و دشمنانگی است . « الذِّکْرَ » : قرآن .‏

سوره قلم آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در صورتی که قرآن جز اندرز و پند جهانیان و مایه بیداری و هوشیاری ایشان نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِکْرٌ » : اندرز و پند . مایه بیداری و هوشیاری .‏