تفسیر نور: سوره صافات

تفسیر نور:
سوره صافات آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ وَالصَّافَّاتِ صَفّاً ‏

‏ترجمه : ‏
‏قسم به آنان که ( در مقام عبودیّت و انقیاد ) محکم صف کشیده‌اند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصَّآفَّاتِ » : جمع صَآفَّة ، دسته و گروهی که به صف ایستاده‌اند . واژه ( صافّات ) از نظر معنی ، جمع الجمع است . مراد فرشتگان است که برای اجرا اوامر و بندگی خدا صف کشیده‌اند ( نگا : صافّات‌ / 165 و 166 ) . چه بسا مراد صفوف رزمندگان اسلام ، و یا صفوف نماز جماعت ، و یا این که صفهای داعیان و عالمان ، در برابر کافران و منافقان و بزهکاران باشد .‏

سوره صافات آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ فَالزَّاجِرَاتِ زَجْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قسم به آنان که سخت باز می‌دارند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« الزَّاجِرَاتِ » : بازدارندگان . منع کنندگان . مراد فرشتگان است که شیاطین را از استراق سمع باز می‌دارند و ابرها را بدینجا و آنجا می‌رانند . و یا این که مراد رزمندگانی است که دشمنان را از تجاوز به حریم اسلام باز می‌دارند ، و یا این که مراد داعیان و عالمانی است که بی‌دینان را از تجاوز به قرآن و قوانین اسلام به دور می‌دارند و مردمان را از منکرات نهی می‌کنند .‏

سوره صافات آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ فَالتَّالِیَاتِ ذِکْراً ‏

‏ترجمه : ‏
‏و قسم به آنان که پیاپی ( آیات خدا را ) تلاوت می‌کنند !‏

‏توضیحات : ‏
‏« التَّالِیَاتِ » : تلاوت کنندگان . مراد فرشتگانی است که کتابهای آسمانی را بر پیغمبران خدا تلاوت می‌نموده‌اند . یا رزمندگان جهادگری است که قلب و جان خویش را به نور تلاوت آیات خدا روشن می‌سازند . و یا این که داعیان و عالمانی مراد است که آیات آسمانی را بر مردم تلاوت و ایشان را به سوی خدا می‌خوانند . « ذِکْراً » : مراد کتابهای آسمانی و از جمله قرآن است ( نگا : نحل‌ / 43 و 44 ، انبیاء / 48 و 105 ) . یادآوری : سه آیه پیشین ، می‌تواند درباره یک گروه ، و یا این که گروههای مختلف باشد .‏

سوره صافات آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ إِلَهَکُمْ لَوَاحِدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً معبود شما یکی است ( نه بیشتر ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّ إِلهَکُمْ » : سوگندهای سه آیه پیشین ، برای همین امر مهم بود که « الوهیّت‌ » تنها متعلّق به یکی است که صاحب آسمانها و زمین و همه گستره هستی است .‏

سوره صافات آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا وَرَبُّ الْمَشَارِقِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسی که خداوند آسمانها و زمین و همه چیزهائی است که در میان آن دو قرار دارد ، و خداوند مشرقها است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبُّ » : خبر دوم ( إِنَّ ) و یا خبر مبتدای محذوف است . « الْمَشَارِِِق » : جمع مشرِق ، مکان طلوع . مراد خاستگاههای خورشید در ایّام سال است که به خاطر کروی بودن زمین هر نقطه‌ای از آن نسبت به نقطه دیگر مشرِق یا مغرب محسوب می‌شود ، و یا مراد مشرقهای همه ستارگان جهان بوده و ذکر خاصّ بعد از عامّ است و به خاطر اهمّیّت ویژه ، بدانها اشاره شده است . از آنجا که ذکر مشارِق و مغارب پیوسته با هم بوده ، در اینجا مغارب به قرینه مشارِق حذف شده است ( نگا : معارج‌ / 40 ) .‏

سوره صافات آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا زَیَّنَّا السَّمَاء الدُّنْیَا بِزِینَةٍ الْکَوَاکِبِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما نزدیکترین آسمان ( به شما ) را با زینت ستارگان آراسته‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الدُّنْیَا » : از لحاظ صرفی ، اسم تفضیل و مؤنّث ( أَدْنی ) و به معنی نزدیکتر و نزدیکترین است . از لحاظ نحوی صفت ( السَّمَآءُ ) است . مراد نزدیکترین آسمان به ما ساکنان کره زمین است . ذکر این نکته خالی از فایده نیست که همه ستارگانی که فضای بالای سر ما را آراسته‌اند و با چشم خود آنها را می‌بینیم ، از نظر قرآن آسمان اوّل ما است . « الْکَواکِبِ » : بدل ( زِینَةٍ ) است .‏

سوره صافات آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَحِفْظاً مِّن کُلِّ شَیْطَانٍ مَّارِدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آن را از هر شیطان متمرّدی ، کاملاً حفظ کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حِفْظاً » : مفعول مطلق فعل محذوفی است و در اصل چنین است : وَ حَفِظْنَاهَا حِفْظاً . « مَارِدٍ » : متمرّد . سرکش . بی‌خیر و بی‌همه‌چیز . « حِفْظاً مِّنْ . . . » : مراد پاسداری آسمان از نفوذ شیاطین است که هر گاه بخواهند به عالم فرشتگان نزدیک شوند و اخبار حوادث این جهان را بدانند که پیش از وقوع در زمین ، در آسمانهای نزدیک و دوردست منعکس است ، مورد اصابت شهابها قرار می‌گیرند ( نگا : حجر / 17 و 18 ، ملک‌ / 5 ) .‏

سوره صافات آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ لَا یَسَّمَّعُونَ إِلَى الْمَلَإِ الْأَعْلَى وَیُقْذَفُونَ مِن کُلِّ جَانِبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان نمی‌توانند به گروه والامقام ( و صدرنشینان عالم ملکوت ، که فرشتگان کبارند ) دزدکی گوش فرا دهند ( و اسرار غیب را بشنوند ) چرا که از هر سو به سویشان ( تیرهای شهاب ) نشانه می‌رود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا یَسَّمَّعُونَ » : در اصل ( لا یَتَسَمَّعُونَ ) است . نمی‌توانند دزدکی گوش فرا دهند . یعنی آنان می‌خواهند اخبار ملأ اعلی را بشنوند ، امّا به آنها اجازه داده نمی‌شود . « الْمَلإِ الأعْلی‌ » : گروه برتر . مراد ملائکه کرام و فرشتگان والا مقام عالم بالا است . « یُقْذَفُونَ » : به سویشان تیراندازی می‌شود . رجم می‌گردند .‏

سوره صافات آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ دُحُوراً وَلَهُمْ عَذَابٌ وَاصِبٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان سخت ( به عقب رانده می‌شوند و از صحنه آسمان ) طرد می‌گردند ، و عذاب به تمام و کمالی ( در دنیا ) و دائمی و سرمدی ( در آخرت ) دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دُحُوراً » : طرد . راندن . مفعول مطلق فعل محذوفی است : « یُدْحَرُونَ دُحُوراً » . « وَاصِبٌ » : تامّ و خالص . همیشگی و دائمی . ( نگا : نحل‌ / 52 ) .‏

سوره صافات آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ ثَاقِبٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا از آنان هر که با سرعت استراق سمعی کند ، فوراً آذرخشی سوراخ کننده ( جو آسمان و بدن آن شیطان ) به دنبال او روان می‌گردد ( و وی را می‌سوزاند و نابودش می‌گرداند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ مَنْ . . . » : استثناء از ضمیر ( و ) در ( لا یَسَّمَّعُونَ ) و ( مَنْ ) بدل از آن و یا منصوب و مستثنی است . « خَطِفَ » : ربود . با سرعت برگرفت . معنی مجازی خَطِفَ ، استماع خبر و استراق سمع است . « أَتْبَعَ » : به معنی ( تَبِعَ ) ، یعنی دنبال کرد . تعقیب کرد . « شِهَابٌ » : آذرخش آسمان . « ثَاقِبٌ » : سوراخ کننده . مراد سوزاننده است . یعنی شهابی که دل فضای ظلمانی و بدن شیطان متمرّد را سوراخ سوراخ می‌کند . یا این که جوّ را می‌سوزاند و شیطان متمرّد را آتش می‌زند . یادآوری : آیات پیشین بر اعتقاد جمعی از مشرکان قلم بطلان می‌کشد که شیاطین و اجنّه را مطّلع از غیب می‌دانستند و معبود خویش قرار می‌دادند ( نگا : جنّ‌ / 6 ) .‏

سوره صافات آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ فَاسْتَفْتِهِمْ أَهُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَم مَّنْ خَلَقْنَا إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّن طِینٍ لَّازِبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( به منکران بعث و قیامت بگو و ) از ایشان پرس و جو کن که آیا آفرینش ( دوباره ) ایشان سخت‌تر و دشوارتر است یا آفرینش ( آسمانها و زمین و فرشتگان و سایر ) چیزهائی که آفریده‌ایم‌ ؟ ما که ایشان را از گِل چسبنده ناچیزی ( در آغاز خلقت انسان ) آفریده‌ایم ( و بر آفرینش آنان توانا بوده‌ایم . لذا سهل و ساده ایشان را بازآفرینی می‌کنیم و مشکلی در این امر نمی‌بینیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَاسْتَفْتِهِمْ » : از ایشان نظر بخواه . مراد از استفتاء در اینجا تنها اطّلاع از دیدگاه ایشان است و بس . والاّ رأی آنان فاقد ارزش است . « أَهُمْ أَشَدُّ خَلْقاً » : ( نگا : شوری‌ / 29 ، احقاف‌ / 33 ) . « مَنْ » : کسانی که . چیزهائی که . استعمال ( مَنْ ) بدان خاطر است که با اجرام سماوی ذوی‌العقول همچون فرشتگان و پریان وجود دارد و تغلیب است . « أَهُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ . . . » : مراد از ( مَنْ ) شاید گذشتگان باشد که بسی از اینها قوی‌تر بوده‌اند ( نگا : توبه‌ / 69 ، قصص‌ / 78 ، روم‌ / 9 ، فاطر / 44 ، غافر / 21 و 82 ، محمّد / 13 ، ِ / 36 ) . « لازِبٍ » : چسبنده .‏

سوره صافات آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ عَجِبْتَ وَیَسْخَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏امّا تو ( آن قدر مسأله معاد را مسلّم و واضح می‌بینی که از ناباوری ایشان ) تعجّب می‌کنی ، و ایشان ( آن قدر مسأله معاد را محال و ناممکن می‌دانند که هم تو و هم معاد را ) مسخره می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَجِبْتَ وَ یَسْخَرُونَ » : تو در پرتو دلائل بیشمار ، بر قدرت خدای متعال برای ایجاد معاد ، در شگفتی ، و ایشان معاد را مسخره می‌دانند و صحبت تو درباره معاد و شگفت تو از کارشان را به تمسخر می‌گیرند .‏

سوره صافات آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا ذُکِّرُوا لَا یَذْکُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامی که بدانان ( قدرت خدا و ادلّه قیامت ) تذکّر داده شود ، متذکّر و پندپذیر نمی‌گردند . ( و به کفر و شرک و زشتکاریهای خود ادامه می‌دهند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُکِّرُوا » : پند داده شدند ( کهف‌ / 57 ، مائده‌ / 13 ، فرقان‌ / 73 ) . « لا یَذْکُرُونَ » : یادآور نمی‌گردند . متذکّر و منتفع نمی‌شوند .‏

سوره صافات آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا رَأَوْا آیَةً یَسْتَسْخِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هر گاه معجزه‌ای ( از معجزات ) یا دلیلی ( از دلائل دالّ بر قدرت خدا ) را ببینند ، ( نه تنها خود به تمسخر می‌پردازند ، بلکه ) دیگران را به مسخره کردن فرا می‌خوانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَایَةً » : دلیل و برهان . معجزه . « یَسْتَسْخِرُونَ » : دیگران را به مسخره کردن دعوت می‌کنند . در سخریّه مبالغه و زیاده‌روی می‌کنند .‏

سوره صافات آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خواهند گفت : این ( چیزی که ما می‌بینیم ) جز جادوی آشکار و روشنی نیست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ هذا . . . » : ( نگا : مائده‌ / 110 ، انعام‌ / 7 ، یونس‌ / 76 ، هود / 7 ، نمل‌ / 13 ، سبأ / 43 ) .‏

سوره صافات آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ أَئِذَا مِتْنَا وَکُنَّا تُرَاباً وَعِظَاماً أَئِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا هنگامی که مردیم و خاک و استخوان گشتیم ، ما زنده گردانده می‌شویم‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَإِذَا مِتْنَا . . . » : ( نگا : مؤمنون‌ / 35 و 82 ) .‏

سوره صافات آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ أَوَآبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا پدران و نیاکان گذشته ما نیز ( زنده می‌گردند که سالیان سال است مرده‌اند و ذرّات وجودشان در پهنه زمین پراکنده و نابود شده است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ءَابَاؤُنَا الأوَّلُونَ » : ( نگا : مؤمنون‌ / 24 و 68 ، شعراء / 26 ، قصص‌ / 36 ) .‏

سوره صافات آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ قُلْ نَعَمْ وَأَنتُمْ دَاخِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : بلی ! ( همه شما زنده می‌شوید ) در حالی که خوار و پست خواهید بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَاخِرُونَ » : جمع داخر ، خوار و پست . ذلیل و فرمانبردار ( نگا : نحل‌ / 48 ، نمل‌ / 87 ، غافر / 60 ) .‏

سوره صافات آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ فَإِذَا هُمْ یَنظُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تنها یک صدا خواهد بود و به ناگاه آنان ( سر از گورها به در آورده و به چیزی که بدیشان وعده داده شده خیره می‌شوند و ) می‌نگرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« زَجْرَةٌ » : فریاد و صدا . مراد نفخه دوم است ( نگا : نازعات‌ / 13 ) . « یَنظُرُونَ » : می‌نگرند . انتظار می‌کشند .‏

سوره صافات آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالُوا یَا وَیْلَنَا هَذَا یَوْمُ الدِّینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خواهند گفت : ای وای بر ما ! این ، روز جزا است !‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَا وَیْلَنَا » : ( نگا : انبیاء / 14 و 46 و 97 ، یس‌ / 52 ) .‏

سوره صافات آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا یَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِی کُنتُمْ بِهِ تُکَذِّبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( و بدیشان پاسخ داده می‌شود : ) این ، روز داوری و حسابرسی است ، همان روزی که در دنیا دروغش می‌نامیدید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَصْلِ » : قضاوت و داوری . سخن قاطعانه و نهائی در حل و فصل کشمکش و دشمنانگی . جدائی میان حق و باطل . « یَوْمُ الْفَصْلِ » : مراد روز قیامت است .‏

سوره صافات آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ احْشُرُوا الَّذِینَ ظَلَمُوا وَأَزْوَاجَهُمْ وَمَا کَانُوا یَعْبُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای فرشتگان من ! ) کسانی را که ( با کفر و زندقه ) به خود ستم کرده‌اند ، همراه با همسران ( کفر پیشه ) آنان ، به همراه آنچه می‌پرستیده‌اند ، جمع‌آوری کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا » : آنچه . مراد بتها است .‏

سوره صافات آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ مِن دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلَى صِرَاطِ الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏غیر از خدا ( هر چه را پرستش می‌کرده‌اند ، همه را یکجا گرد آورید و ) آن گاه آنان را به راه دوزخ راهنمائی کنید ( تا بدان در آیند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِن دُونِ اللهِ » : غیر از خدا .‏

سوره صافات آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان را نگاه دارید که باید بازپرسی شوند ( و از عقائد و اعمالشان پرسیده شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قِفُوهُمْ » : نگاهشان دارید . « مَسْؤُولُونَ » : پرسیدگان . بازخواست شوندگان .‏

سوره صافات آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ مَا لَکُمْ لَا تَنَاصَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ای مشرکان ! ) شما چرا همدیگر را یاری نمی‌دهید ( و در نجات هم نمی‌کوشید ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تَنَاصَرُونَ » : همدیگر را یاری نمی‌دهید . اصل آن ( لا تَتَنَاصَرُونَ ) است .‏

سوره صافات آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ هُمُ الْیَوْمَ مُسْتَسْلِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلکه آنان امروز کاملاً مطیع و تسلیمند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْتَسْلِمُونَ » : افراد منقاد و مطیع .‏

سوره صافات آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَسَاءلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( در این حال ) بعضی رو به بعضی می‌نمایند و همدیگر را بازخواست می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر بازخواست می‌کنند . به گونه کشمکش و سرزنش از یکدیگر سؤالاتی می‌کنند و همدیگر را مقصّر وضع موجود قلمداد می‌نمایند .‏

سوره صافات آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا إِنَّکُمْ کُنتُمْ تَأْتُونَنَا عَنِ الْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مستضعفان به مستکبران ) می‌گویند : شما از راه خیرخواهی به سوی ما می‌آمدید ( تا به ما ضربه بزنید و گمراهمان سازید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَنِ الْیَمِینِ » : از طریق خیرخواهی و دلسوزی . از راه دین . از راه قدرت . مراد این است که شما گفتید : ما خیرخواه شما هستیم ، و آئینی که دارید حق است ، و با زور وادار به گمراهیمان کردید .‏

سوره صافات آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا بَل لَّمْ تَکُونُوا مُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مستکبران به مستضعفان در پاسخ ) می‌گویند : بلکه خودتان بی‌ایمان و بی‌باور بودید ( گناه ما چیست . بروید و خویشتن را سرزنش و نفرین کنید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا کَانَ لَنَا عَلَیْکُم مِّن سُلْطَانٍ بَلْ کُنتُمْ قَوْماً طَاغِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما که هیچ گونه سلطه و قدرتی بر شما نداشتیم ( تا از شما سلب اختیار کنیم ) بلکه خودتان مردمان سرکش و نافرمانی بودید ( و بر حق و حقیقت شوریدید و به چنین روزی افتادید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانٍ » : سلطه و قدرت . مراد زور و اجبار است .‏

سوره صافات آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ فَحَقَّ عَلَیْنَا قَوْلُ رَبِّنَا إِنَّا لَذَائِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس عذاب پروردگارمان گریبانگیرمان شد ، و ما باید آن را بچشیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَحَقَّ عَلَیْنَا . . . » : فرمان خدا درباره ما محقّق گشت که ما گمراهان باید روز قیامت عذاب را بچشیم .‏

سوره صافات آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَغْوَیْنَاکُمْ إِنَّا کُنَّا غَاوِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خودمان گمراه بودیم و شما را هم گمراه کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَاوِینَ » : گمراهان ( نگا : اعراف‌ / 175 ، حجر / 42 ، شعراء / 91 و 94 ) .‏

سوره صافات آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّهُمْ یَوْمَئِذٍ فِی الْعَذَابِ مُشْتَرِکُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در نتیجه آنان ( همگی ، اعم از راهبران و پیروان ) در عذاب ، با یکدیگر و مشترکند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُشْتَرِکُونَ » : با یکدیگر اشتراک دارند . با همدیگرند .‏

سوره صافات آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَذَلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه با بزهکاران رفتار می‌کنیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَذلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ » : با همه بزهکاران تاریخ چنین می‌کنیم .‏

سوره صافات آیه 35
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ کَانُوا إِذَا قِیلَ لَهُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَسْتَکْبِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( چرا که ) وقتی که بدانان گفته می‌شد : جز خدا معبودی نیست ، بزرگی می‌نمودند ( و خویشتن را بالاتر از آن می‌دیدند که یکتاپرستی را بپذیرند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْتَکْبِرُونَ » : ( نگا : بقره‌ / 34 و 87 ، نساء / 173 ) .‏

سوره صافات آیه 36
‏متن آیه : ‏
‏ وَیَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِکُوا آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و می‌گفتند : آیا ما برای ( سخن ) چکامه‌سرای دیوانه‌ای ، معبودهای خویش را رها سازیم‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَاعِرٍ » : مرادشان - زَادَهُمُ اللهُ عَذاباً - پیغمبر گرامی اسلام بود . « شَاعِرٍ مَّجْنُونٍ » : این سخن ، ضدّ و نقیض است . چرا که شاعر برعکس دیوانه از روی اندیشه که زاده خرد است سخن می‌گوید .‏

سوره صافات آیه 37
‏متن آیه : ‏
‏ بَلْ جَاء بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( امّا او شاعر و مجنّون نیست و ) بلکه حق را آورده و پیغمبران را تصدیق کرده است . ( محتوای دعوت محمّد و هماهنگی آن با دعوت انبیاء ، دلیل صدق گفتار او است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحَقِّ » : مراد آئین اسلام است که عین حقیقت است .‏

سوره صافات آیه 38
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّکُمْ لَذَائِقُو الْعَذَابِ الْأَلِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما ( ای مشرکان کوردل ! ) قطعاً عذاب دردناک ( الهی ) را خواهید چشید .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 39
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جز در برابر کارهائی که می‌کرده‌اید کیفر داده نمی‌شوید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا تُجْزَوْنَ . . . » : ( نگا : یس‌ / 54 ) .‏

سوره صافات آیه 40
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان مخلص خدا ( که پروردگارشان از کیفر لغزشهایشان می‌گذرد ، و پاداش مضاعف ده تا هفت صد برابر کردار نیکشان و گاهی افزون بر آن ، بدیشان عطاء می‌فرماید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُخْلَصِینَ » : افراد پاک و بی‌آلایش . کسانی که خداوند ایشان را از نقائص پاکیزه و پالوده کرده است و تمام همّ و غمّ خود را صرف طاعت خدا نموده‌اند ( نگا : یوسف‌ / 24 ، ص‌ / 46 ) .‏

سوره صافات آیه 41
‏متن آیه : ‏
‏ أُوْلَئِکَ لَهُمْ رِزْقٌ مَّعْلُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ایشان را روزیِ ویژه و معیّنی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَعْلُومٌ » : مشخّص . ویژه . یعنی دارای صفات مخصوص به خود . مراد مواهب توصیف ناشدنی و غیرقابل درک بهشت است .‏

سوره صافات آیه 42
‏متن آیه : ‏
‏ فَوَاکِهُ وَهُم مُّکْرَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یعنی میوه‌های رنگارنگ . و آنان مکرّم و معزّزند ( و با نهایت احترام از ایشان پذیرائی می‌گردد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَوَاکِهُ » : بدل از ( رزق ) است . تنکیر آن دالّ بر وفور و مرغوبیّت است . « مُکْرَمُونَ » : اشاره به این است که همچون حیوانات ، آذوقه در مقابل آنان ریخته نمی‌شود ، بلکه همچون مهمانان عزیزی ، از ایشان پذیرائی می‌گردد .‏

سوره صافات آیه 43
‏متن آیه : ‏
‏ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان باغها و بوستانهای پر نعمت بهشت بسر می‌برند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتِ النَّعِیمِ » : ( نگا : مائده‌ / 65 ، یونس‌ / 9 ، حجّ‌ / 56 ، لقمان‌ / 8 ) .‏

سوره صافات آیه 44
‏متن آیه : ‏
‏ عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بالای تختهای آراسته و مزیّن ، روبه‌روی یکدیگر می‌نشینند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تختها . « مُتَقَابِلِینَ » : روبه‌روی همدیگر . حال ( هُمْ ) است .‏

سوره صافات آیه 45
‏متن آیه : ‏
‏ یُطَافُ عَلَیْهِم بِکَأْسٍ مِن مَّعِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قدحهای می برگرفته از رودبار جاری شراب ، گرداگرد آنان در گردش است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَأْسٍ » : قدح شراب . مراد از واژه کأس در قرآن ، خود شراب است . « مَعِین » : جاری . رودبار روان . مراد چشمه‌سار جاری شراب است که بیانگر فراوانی و بی‌دردسری نگاهداری در خُمره‌ها و بی‌زحمتِ تهیّه و خرید و فروش ، و مصون از کهنگی و تباهی است ( نگا : واقعه‌ / 18 ) .‏

سوره صافات آیه 46
‏متن آیه : ‏
‏ بَیْضَاء لَذَّةٍ لِّلشَّارِبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏می سفیدرنگ و خوشگواری برای نوشندگان .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْضَآءُ » : سفید رنگ . صفت ( کَأْسٍ ) است . « لَذَّةٍ » : لذیذ . خوشگوار . این واژه مؤنّث ( لَذّ ) به معنی ( لذیذ ) و یا این که مصدر است و برای مبالغه به عنوان وصف به کار رفته است . صفتِ دوم ( کَأْسٍ ) است .‏

سوره صافات آیه 47
‏متن آیه : ‏
‏ لَا فِیهَا غَوْلٌ وَلَا هُمْ عَنْهَا یُنزَفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نه در آن تباهیها و گرفتاریهائی ( همچون بیهوشی و سردرد و سایر مضرّات و مفاسد ) است ، و نه میخواران از آن به حالت تهوّع ( و استفراغ و عرق و کثرت بول ) در می‌آیند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غَوْلٌ » : گرفتاریها و تباهیهائی همچون بیهوشی و خمار و زوال عقل . « عَنْهَا » : به سبب آن . واژه ( عَنْ ) مفید سببیّت است ( نگا : توبه‌ / 114 ، هود / 53 ) . « یُنزَفُونَ » : نَزْف ، به معنی بیرون کشیدن آب از چاه و مانند این است . در اینجا مراد تخلیه بدن از راه استفراغ و عرق کردن و بول زیاد است که میخواره دچار آن می‌شود ( نگا : واقعه‌ / 19 ) .‏

سوره صافات آیه 48
‏متن آیه : ‏
‏ وَعِنْدَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ عِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همسرانی دارند با چشمانی درشت و خمارآلود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ » : دارای چشمانی نیم نگاه . دارای چشمانی که تنها با آنها به شوهران زیبای خود نگاه می‌کنند و نه به دیگران ، که کنایه از این است که آنان تنها به شوهران صاحب جمال خود عشق می‌ورزند و جز مهر ایشان را در دل ندارند . دارای چشمانی خمارآلود . « عِینٌ » : جمع عَیْناء ، زنان درشت چشم .‏

سوره صافات آیه 49
‏متن آیه : ‏
‏ کَأَنَّهُنَّ بَیْضٌ مَّکْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انگار آنان تخمهای ( شترمرغ ) هستند که ( در زیر بال و پر شترمرغ ) پنهان ( از دید مردمان و گرد و غبار ) باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بَیْضٌ » : جمع بَیْضَة ، تخم‌مرغ ( البتّه هر گونه تخم‌مرغی ) . ولی در اینجا شاید مراد تخم شترمرغ است که عربها زنان زیبای سفیدپوست را از لحاظ صفا و شفّافیّت بدان تشبیه می‌کنند . « مَکْنُونٌ » : مستور و پنهان . مراد دور از دسترس بیگانگان و پوشیده در زیر بال و پر و زدوده از گرد و غبار . که اشاره به سفیدی و درخشندگی است .‏

سوره صافات آیه 50
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَسَاءلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بعضی ( از این افراد مخلص ) رو به بعضی دیگرمی‌کنند و از یگدیگر می‌پرسند ( که حال چه احوالی دارند ، و در دنیا چه می‌کردند و چه می‌دیدند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ . . . » : بعضی از بهشتیان رو به بعضی دیگر کنند و . . .‏

سوره صافات آیه 51
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ إِنِّی کَانَ لِی قَرِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یکی از آنان می‌گوید : من همنشینی ( در دنیا ) داشتم ( که با من درباره دین و قوانین آسمانی مجادله می‌کرد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« قَرِینٌ » : همنشین . دوست .‏

سوره صافات آیه 52
‏متن آیه : ‏
‏ یَقُولُ أَئِنَّکَ لَمِنْ الْمُصَدِّقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏می‌گفت : آیا تو از زمره کسانی هستی که باور می‌کنند ( به این که بعد از مرگ ، زندگی و رستاخیزی ، و حساب و کتابی ، و سزا و جزائی در میان است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُصَدِّقِینَ » : تصدیق کنندگان . مؤمنان .‏

سوره صافات آیه 53
‏متن آیه : ‏
‏ أَئِذَا مِتْنَا وَکُنَّا تُرَاباً وَعِظَاماً أَئِنَّا لَمَدِینُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا زمانی که مُردیم و خاک و استخوان شدیم ، آیا ما مورد بازخواست ( از اعمال و اقوال خود ) قرار می‌گیریم و سزا و جزا می‌بینیم‌ ؟ ! .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمَدِینُونَ » : جمع مَدِین ، بازخواست و بازجوئی شدگان . پاداش و پادافره داده شدگان ( نگا : واقعه‌ / 86 ) .‏

سوره صافات آیه 54
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ هَلْ أَنتُم مُّطَّلِعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سپس آن بهشتی ، رو به دوستان بهشتی خود کرده ) می‌گوید : آیا شما می‌توانید نگاهی ( به دوزخ ) بیندازید و او را بنگرید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُطَّلِعُونَ » : کسانی که از بالا به پائین بنگرند و دیده‌ور شوند . افراد مشرِف بر چیزی .‏

سوره صافات آیه 55
‏متن آیه : ‏
‏ فَاطَّلَعَ فَرَآهُ فِی سَوَاء الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آن گاه خودش دیده‌ور می‌شود ( و به دوزخ می‌نگرد ) و او را در وسط دوزخ می‌بیند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَوَآءِ » : وسط . ( نگا : دخان‌ / 47 ) . این آیه و آیات دیگری در قرآن بیانگر این واقعیّت است که در قیامت قدرت دید فوق‌العاده‌ای به بهشتیان عطاء می‌شود که فاصله مکانی برای ایشان چندان مطرح نیست ( نگا : اعراف‌ / 44 ) و مطالب و مقاصد هم بدون ثغور و حدود است ( نگا : انبیاء / 102 ، فصّلت‌ / 31 ، زخرف‌ / 71 ، واقعه‌ / 21 ، مرسلات‌ / 42 ) .‏

سوره صافات آیه 56
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ تَاللَّهِ إِنْ کِدتَّ لَتُرْدِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏می‌گوید : به خدا سوگند ! نزدیک بود ( با نیرنگ خود ) مرا پرت کنی و هلاکم سازی .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِن کِدْتَ » : نزدیک بود که تو . « لَتُرْدینِ » : اصل آن لَتُرْدینی ، از مصدر إرْداء و ماده ( ردی ) ( نگا : طه‌ / 16 ، فصّلت‌ / 23 ) ، مرا پرت کنی . مرا هلاک سازی .‏

سوره صافات آیه 57
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْلَا نِعْمَةُ رَبِّی لَکُنتُ مِنَ الْمُحْضَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر نعمت ( هدایت و توفیق ) پروردگارم ( دستگیرم ) نبود ، من هم ( هم اینک ) از احضار شدگان ( در دوزخ ) بودم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُحْضَرِینَ » : کسانی که فرشتگان ایشان را در میان دوزخ گرد آورده‌اند ( نگا : روم‌ / 16 ، سبأ / 38 ، یس‌ / 32 و 53 و 75 ، قصص‌ / 61 ) .‏

سوره صافات آیه 58
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَمَا نَحْنُ بِمَیِّتِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ما دیگر نمی‌میریم‌ ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَمَا نَحْنُ . . . » : وقتی که آن بهشتی ، عذاب دوزخ را می‌بیند ، و این همه نعمت و خوشی وصف‌ناشدنی بهشت را هم می‌نگرد ، به گونه تجاهل العارف و انگار که خواب می‌بیند ، سؤال می‌کند : آیا واقعاً ما دیگر نمی‌میریم و جاودانه هستیم‌ ؟ یا این که تحدّث به نعمت می‌کند .‏

سوره صافات آیه 59
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا مَوْتَتَنَا الْأُولَى وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر مرگ نخستینی که داشتیم ( و بعد از آن برانگیخته شدیم ) و ما هرگز عذاب داده نمی‌شویم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَوْتَتَنَا الأُولی‌ » : مرگ پیشین ما . گاهی عربها - مثل اینجا - واژه اوّل را به کار می‌برند و دومی به دنبال ندارد . لذا مراد همان مرگ بعد از پایان عمر و فرا رسیدن اجل است ( نگا : دخان‌ / 35 و 56 ) .‏

سوره صافات آیه 60
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( نعمت و کرامتی که خدا به ما روا دیده است ) واقعاً پیروزی بزرگی است ( که به دست آورده‌ایم ، و رستگاری سترگی است از عقاب و عذاب اخرویی که در دنیا از آن می‌ترسیدیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْفَوْزُ الْعَظِیمُ » : پیروزی بزرگ . رستگاری سترگ .‏

سوره صافات آیه 61
‏متن آیه : ‏
‏ لِمِثْلِ هَذَا فَلْیَعْمَلْ الْعَامِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏برای رسیدن به چنین چیزی ، کارکنان باید کار کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این سعادت عُظمی و نعمت کُبری .‏

سوره صافات آیه 62
‏متن آیه : ‏
‏ أَذَلِکَ خَیْرٌ نُّزُلاً أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا آن ( همه نعمتهای بیکران و جاویدانی ) که بهشتیان را با آن پذیرائی می‌کنند بهتر است ، یا درخت زقّوم ( نفرت‌انگیز که از آن به دوزخیان می‌دهند ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُزُلاً » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 198 ، کهف‌ / 102 و 107 ، سجده‌ / 19 ) . « الزَّقُّومِ » : نام درختچه بدبو و تلخ مزه‌ای است که در سرزمین تهامه می‌روید و شیره‌ای دارد که اگر به بدن انسان بخورد ، ورم می‌کند .‏

سوره صافات آیه 63
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا جَعَلْنَاهَا فِتْنَةً لِّلظَّالِمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آن را مایه رنج و محنت ستمگران کرده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فِتْنَةً » : زحمت و محنت . رنج و عذاب . مراد این است که دوزخیان وادار به خوردن چنین درخت بدبو و تلخی می‌شوند که به جای این که وسیله راحت باشد ، باعث عذاب و رنج بیشتر می‌گردد . ممکن است ( فِتْنَةً ) را به معنی آزمایش دانست . در این صورت اشاره به این است که زقّوم در دنیا وسیله آزمایش ستمگران کفرپیشه است . چرا که کافران گفته و می‌گویند : مگر درخت در آتش می‌روید ؟ !‏

سوره صافات آیه 64
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهَا شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِی أَصْلِ الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زقّوم درختی است که در ته دوزخ می‌روید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَخْرُجُ » : بیرون می‌دمد . می‌روید . « أَصْل‌ » : قعر . ته .‏

سوره صافات آیه 65
‏متن آیه : ‏
‏ طَلْعُهَا کَأَنَّهُ رُؤُوسُ الشَّیَاطِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شکوفه و میوه آن انگار کلّه‌های شیاطین است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« طَلْعُهَا » : طلع ، شکوفه . نخستین میوه‌ای که بر درخت ظاهر می‌شود ( نگا : انعام‌ / 99 ، شعراء / 148 ) . « رُؤُوسُ الشَّیَاطِینِ » : نماد نهایت زشتی قیافه است که بر اساس انعکاسات ذهنی انسانها ترسیم می‌گردد .‏

سوره صافات آیه 66
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّهُمْ لَآکِلُونَ مِنْهَا فَمَالِؤُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوزخیان از آن می‌خورند و شکمها را از آن پر و آکنده می‌سازند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَالِئُونَ » : پُر کُنندگان .‏

سوره صافات آیه 67
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَیْهَا لَشَوْباً مِّنْ حَمِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس آب داغ کثیف و آلوده‌ای را بر آن می‌نوشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَشَوباً » : شَوب ، آلوده . آمیخته . مراد آلوده به زردابه و خونابه است ( نگا : ص‌ / 57 ، نبأ / 25 ، حاقّه‌ / 36 ) . « حَمِیمٍ » : آب داغ و جوشان . ( نگا : انعام‌ / 70 ، یونس‌ / 4 ، حجّ‌ / 19 ) .‏

سوره صافات آیه 68
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ مَرْجِعَهُمْ لَإِلَى الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه ( که از زقّوم خوردند و از آب داغِ آلوده نوشیدند ) به دوزخ برمی‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَرْجِعُهُمْ » : رجوع و برگشت ایشان . مراد این است که دوزخیان برای خوردن زقّوم به قعر دوزخ برده می‌شوند ( نگا : صافّات‌ / 64 ) و برای نوشاندن آب داغ و سوزان به مکان دیگری که قرآن روشن نفرموده است ( نگا : رحمن‌ / 44 ) ، سپس هر کسی را به جایگاه عذابش برمی‌گردانند .‏

سوره صافات آیه 69
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ أَلْفَوْا آبَاءهُمْ ضَالِّینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( آنان شایسته چنین عذابی هستند . چرا که ) پدران خود را در گمراهی یافته‌اند ( و به دنبال ایشان کورکورانه روان گشته‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَلْفَوْا » : ( نگا : بقره‌ / 170 ، یوسف‌ / 25 ) .‏

سوره صافات آیه 70
‏متن آیه : ‏
‏ فَهُمْ عَلَى آثَارِهِمْ یُهْرَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( چنان دل و دین به تقلید نیاکان داده‌اند که انگار ) آنان را به دنبال نیاکانشان به شتاب می‌رانند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عَلی ءَاثَارِهِمْ » : در راه ایشان . به دنبال آنان ( نگا : مائده‌ / 46 ، کهف‌ / 6 ) . « یُهْرَعُونَ » : به شتاب رانده می‌شوند . به سرعت روانه می‌گردند . ( نگا : هود / 78 ) .‏

سوره صافات آیه 71
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَکْثَرُ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قبل از اینان هم ، اکثر پیشینیان گمراه بوده‌اند ( چون مثل همین مشرکان از نیاکانشان تقلید کرده‌اند و کورکورانه مسیر ایشان را پیموده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الأوَّلِینَ » : پیشینیان . گذشتگان .‏

سوره صافات آیه 72
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا فِیهِم مُّنذِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما در میانشان بیم‌دهندگانی ( برانگیختیم و به سویشان ) روانه کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُنذِرِینَ » : بیم دهندگان . مراد پیغمبرانی است که آنان را به مسؤولیّتهایشان آشنا می‌کردند و ایشان را از فرجام شرک و کفر و بدکرداری و بیدادگری و تقلید کورکورانه از دیگران بیم می‌دادند .‏

سوره صافات آیه 73
‏متن آیه : ‏
‏ فَانظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُنذَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنگر که فرجام کار بیم داده شدگان چه شده است‌ ؟ ! ( همه نابود شده‌اند و عبرت تاریخ گشته‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُنذَرِینَ » : بیم داده شدگان . یعنی آن کسانی که پیغمبران الهی ، ایشان را از تباهی و گمراهی می‌ترساندند .‏

سوره صافات آیه 74
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان پاکیزه و برگزیده خدا ، ( که از این مهلکه جان به در برده‌اند و به بهشت نعیم و فوز عظیم رسیده‌اند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ عِبَادَ اللهِ الْمُخْلَصِینَ » : ( نگا : صافّات‌ / 40 ) .‏

سوره صافات آیه 75
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ نَادَانَا نُوحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجِیبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نوح ما را به فریاد خواند و ما بهترین پاسخ دهندگان ( برای او ) بودیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَقَدْ نَادَانَا . . . » : ( نگا : قمر / 10 ، مؤمنون‌ / 29 ، نوح‌ / 26 و 27 ) .‏

سوره صافات آیه 76
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَجَّیْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما او را و خانواده و پیروان او را از اندوه بزرگ ( تمسخر و آزار قومش ، و طوفان و غرق شدن در امواج کوه پیکر آب ) نجات دادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَجَّیْنَاهُ . . . » : ( نگا : یونس‌ / 73 ، اعراف‌ / 64 ، شعراء / 119 ، انبیاء / 76 و 77 ) . « الْکَرْبِ » : غم و اندوه ( نگا : انعام‌ / 64 ، انبیاء / 76 ) .‏

سوره صافات آیه 77
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا ذُرِّیَّتَهُ هُمْ الْبَاقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نژاد او را بازماندگان ( روی زمین ) کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذُرِّیَّتَهُ . . . » : برخی ، از این آیه چنین برداشت کرده‌اند که تمام نسل بشر بعد از نوح ، از دودمان او به وجود آمده و تمام نژادهای روی زمین به فرزندان وی منتهی می‌شوند . امّا مؤمنان دیگری در خدمت نوح بودند ، و قاعدةً از ایشان هم فرزندانی باقی مانده است ( نگا : هود / 40 ) . همچنین چه بسا طوفان نوح بخش بزرگی از معموره زمین را فرا گرفته باشد ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) مگر در بخشهای دیگر مردمانی نبوده‌اند و زاد و ولد نداشته‌اند ؟ به هر حال ، چه این باشد و چه آن ، مسأله مهمّی نیست .‏

سوره صافات آیه 78
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَرَکْنَا عَلَیْهِ فِی الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نام نیک او را در میان ملّتهای بعدی باقی گذاردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرَکْنَا عَلَیْهِ . . . » : مفعول ( تَرَکْنا ) ثَناءً محذوف است . یا این که سَلامٌ عَلی نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ است . ( نگا : صافّات‌ / 108 و 119 و 129 ) . « الآخِرِینَ » : آیندگان . مراد ذکر جمیل و نام نیک و دعای خیر برای او است که بر زبان همه پیروان ادیان آسمانی جاری می‌گردد ( نگا : مریم‌ / 50 ، شعراء / 84 ) .‏

سوره صافات آیه 79
‏متن آیه : ‏
‏ سَلَامٌ عَلَى نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن درود بر نوح ، در میان جهانیان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلامٌ عَلی نُوحٍ . . . » : اگر واژه ( سَلامٌ ) خبر مبتدای محذوف ( هُوَ ) باشد ، جمله اخباری است و معنی آن در بالا گذشت . و اگر ( سَلامٌ ) مبتدا بشمار آید ، جمله انشائی و برای دعا است و معنی چنین است : درود خدا تا قیامت بر نوح باد . « فِی الْعَالَمِینَ » : در میان همه جهانیان . مراد تا پایان عمر انسانها و نهایت دنیا است .‏

سوره صافات آیه 80
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه نیکوکاران را پاداش خواهیم داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 81
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که او از بندگان با ایمان ما بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 82
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ أَغْرَقْنَا الْآخَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس دیگران را غرق کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ثُمَّ » : بعد از نجات نوح و همراهان . « الآخَرِینَ » : دیگران . مراد قوم کافر نوح است .‏

سوره صافات آیه 83
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ مِن شِیعَتِهِ لَإِبْرَاهِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از زمره دنباله‌روان نوح ( در اصول دین ، و پیمودن راه او در دعوت به توحید و خداشناسی ) ابراهیم بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شِیعَةِ » : پیرو . دنباله‌رو . مراد از پیروی و دنباله‌روی ، تداوم خطّ فکری و مکتبی است . به عبارت دیگر : انبیاء ، همه مبلّغان یک مکتب و استادان یک دانشگاه هستند ، و توحید و عدل و تقوا و اخلاص و بسیاری دیگر از کردارهای پسندیده و خصال حمیده ، تغییرناپذیر و شیوه متّبع همه فرستادگان خدا بوده است .‏

سوره صافات آیه 84
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ جَاء رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وقتی که با قلب سالم ( زدوده از شرک ) رو به پروردگارش آورد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلِیمٍ » : سالم . پاک از شرک . « قَلْبٍ سَلِیمٍ » : ( نگا : شعراء / 89 ) .‏

سوره صافات آیه 85
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ قَالَ لِأَبِیهِ وَقَوْمِهِ مَاذَا تَعْبُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زمانی به پدر و قوم خود گفت : اینها چه چیزند که می‌پرستید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَاذَا » : اینها چه چیزند ؟ سؤال ، جنبه تحقیر بتها و ناپسند شمردن کار پدر را دارد .‏

سوره صافات آیه 86
‏متن آیه : ‏
‏ أَئِفْکاً آلِهَةً دُونَ اللَّهِ تُرِیدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا غیر از خدا ، خواستار معبودهای سراپا دروغ هستید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِفْکاً » : دروغ محض . کثیف‌ترین دروغ ( نگا : نور / 11 و 12 ، فرقان‌ / 4 ، سبأ / 43 ، احقاف‌ / 11 ، عنکبوت‌ / 17 ) . « أَإِفْکاً ءَالِهَةً » : همزه برای استفهام توبیخی است . واژه ( إِفْکاً ) می‌تواند مفعول به و واژه ( ءَالِهَةً ) بدل ، و یا این که ( إِفْکاً ) مفعول له و ( ءَالِهَةً ) مفعول به باشد . در صورت اخیر ، معنی آیه چنین می‌شود : آیا محض دروغ ، معبودهائی جز خدا را خواستارید ؟‏

سوره صافات آیه 87
‏متن آیه : ‏
‏ فَمَا ظَنُّکُم بِرَبِّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آخر ، شما درباره پروردگار جهانیان چگونه می‌اندیشید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَمَا ظَنُّکُمْ . . . » : آیا گمان می‌برید خدای جهانیان نیاز به انبازهائی برای اداره جهان هستی دارد ؟ آیا اگر افرادی یا بتهائی را همچون خدا منشأ اثر بدانید ، فردای قیامت ، خدا به شما چه خواهد گفت و چه خواهد کرد و شما چه پاسخی دارید که بدو بدهید ؟‏

سوره صافات آیه 88
‏متن آیه : ‏
‏ فَنَظَرَ نَظْرَةً فِی النُّجُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس نگاهی به ستارگان انداخت . ( انگار می‌خواهد از اوضاع کواکب ، حوادث آینده را پیش‌بینی کند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَظَرَ نَظْرَةً . . . » : نگاه ابراهیم به ستارگان آسمانی ، جنبه مطالعه در اسرار آفرینش بود ، هر چند ایشان آن را نگاه منجّمانه می‌پنداشتند .‏

سوره صافات آیه 89
‏متن آیه : ‏
‏ فَقَالَ إِنِّی سَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : من ناخوش هستم . ( روحم از این کفر و شرک و ظلم بیمار است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَقِیمٌ » : بیمار . « إِنِّی سَقِیمٌ » : مرادِ ابراهیم ، بیماری روح و آزار دل از پندارگرائی و اوهام‌پرستی مردم ، و برداشت ایشان از سخن او بیماری ظاهری بود . به این ترتیب عذر خود را از عدم شرکت در جشن سالیانه ایشان خواست . گویا سحرگاهان غذاهائی در کنار بتها می‌نهادند تا متبرّک شود ، و خودشان از شهر بیرون می‌رفتند . شامگاهان از مراسم صحرا برمی‌گشتند و از آن خوراکیها می‌خوردند .‏

سوره صافات آیه 90
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُدْبِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان بدو پشت کردند و ( به دنبال مراسم خود ) رفتند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُدْبِرِینَ » : ( نگا : توبه‌ / 25 ، انبیاء / 57 ، نمل‌ / 80 ، روم‌ / 52 ) .‏

سوره صافات آیه 91
‏متن آیه : ‏
‏ فَرَاغَ إِلَى آلِهَتِهِمْ فَقَالَ أَلَا تَأْکُلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شتابان و نهان ، به سراغ معبودهای ایشان رفت ( و تمسخرکنان فریاد زد ) و گفت : آیا ( از غذاهای رنگارنگ ) نمی‌خورید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاغَ » : مخفیانه و شتابان رفت . به نهانی رو کرد به .‏

سوره صافات آیه 92
‏متن آیه : ‏
‏ مَا لَکُمْ لَا تَنطِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما را چه شده است که حرف نمی‌زنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَکُمْ » : شما را چه شده است‌ ؟‏

سوره صافات آیه 93
‏متن آیه : ‏
‏ فَرَاغَ عَلَیْهِمْ ضَرْباً بِالْیَمِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏با قدرت هر چه بیشتر ضربه‌های سخت و پیاپی بر آنها فرو کوفت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَاغَ عَلَیْهِمْ » : از بالا بر آنها فرو کوفت . « بِالْیَمِینِ » : با دست راست . با قدرت و قوّت ( نگا : زمر / 67 ) . « رَاغَ عَلَیْهِمْ ضَرْباً » : واژه ( ضَرْباً ) می‌تواند مفعول مطلق ( رَاغَ ) به اعتبار معنی باشد . چرا که معنی چنین است : ضَرَبَهُمْ ضَرْباً . یا این که مصدر است و در معنی اسم فاعل است : رَاغَ عَلَیْهِمْ ضَارِباً . و یا این که مفعول له و معنی آن چنین است : برای زدن به سراغشان رفت .‏

سوره صافات آیه 94
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَقْبَلُوا إِلَیْهِ یَزِفُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به طرف ابراهیم دوان دوان آمدند ( و همچون شترمرغ بال گرفتند ، و او را فرو کوفتند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَزِفُّونَ » : می‌شتافتند . به تک ایستادند . حال ضمیر ( و ) در فعل ( أَقْبَلُوا ) است . زَفّ و زَفیف ، دویدن شترمرغ را می‌گویند ، بدان گاه که رفتن و پرواز را آمیزه یکدیگر می‌سازد .‏

سوره صافات آیه 95
‏متن آیه : ‏
‏ قَالَ أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهیم بدیشان ) گفت : آیا چیزهائی را می‌پرستید که خودتان می‌تراشید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَنْحِتُونَ » : می‌تراشید ( نگا : اعراف‌ / 74 ، شعراء / 149 ) .‏

سوره صافات آیه 96
‏متن آیه : ‏
‏ وَاللَّهُ خَلَقَکُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند هم شما را آفریده است ، و هم بتهائی را که می‌سازید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مََا تَعْمَلُونَ » : اگر واژه ( ما ) موصوله به شمار آید ، معنی چنین است : خدا هم شما را آفریده است ، و هم ساخته‌هایتان را که بتها است . و اگر ( مَا ) مصدریّه به حساب آید ، مفهوم این می‌شود که خداوند هم شما را آفریده است و هم اعمال شما را . از آنجا که بحث از بتها است‌ ؛ نه از اعمال آدمی ، آیه مورد نظر ، ناظر به این معنی نیست . تازه اگر چنین هم باشد ، بیانگر این واقعیّت است که اعمال انسانها هر چند به اراده آنان انجام می‌گیرد ، امّا اراده و قدرت بر تصمیم‌گیری و نیروهای دیگری که افعال خود را با آن انجام می‌دهند ، همه از ناحیه خدا است . اگر هم بر بتها « ساخته‌های انسان‌ » اطلاق می‌شود ، به خاطر شکلی است که انسان بدانها می‌دهد ، وگرنه ماده آنها را خدا آفریده است . این سخن درست به آن می‌ماند که می‌گویند : این فرش ، آن خانه ، و آن اتومبیل ، ساخته انسان است . مسلّماً منظور این نیست که انسان موادّ آنها را ساخته است . بلکه مراد این است که صورت آنها با دست انسان شکل می‌پذیرد و تغییر ظاهر می‌دهد .‏

سوره صافات آیه 97
‏متن آیه : ‏
‏ قَالُوا ابْنُوا لَهُ بُنْیَاناً فَأَلْقُوهُ فِی الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مشرکان فریاد زدند و به یکدیگر ) گفتند : برای او چهاردیواری بزرگی بسازید ( و در میان آن آتش بیفروزید ) و او را به میان آتش سوزان و پر اخگر بیفکنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُنْیَاناً » : ساختمان ( نگا : توبه‌ / 109 و 110 ، نحل‌ / 26 ، کهف‌ / 21 ) . در اینجا مراد چهار دیواری است . « الْجَحِیمِ » : آتش عظیم و سوزان و پر اخگر . نامی از نامهای دوزخ .‏

سوره صافات آیه 98
‏متن آیه : ‏
‏ فَأَرَادُوا بِهِ کَیْداً فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَسْفَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خلاصه ، آنان ) برای نابودی ابراهیم نقشه‌ای پی افکندند و نیرنگی اندیشیدند ، ولی ما ( او را نجات دادیم و والایش کردیم ، و ) آنان را پست و حقیر و مغلوب و ذلیل نمودیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« کَیْداً » : نیرنگ . چاره‌اندیشی . در اینجا طرح نابودی ابراهیم و نقشه برچیدن اثرات تبلیغ قولی و عملی او مراد است . « الأسْفَلِینَ » : پستان و خواران . به زیر افتادگان و شکست خوردگان .‏

سوره صافات آیه 99
‏متن آیه : ‏
‏ وَقَالَ إِنِّی ذَاهِبٌ إِلَى رَبِّی سَیَهْدِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ابراهیم گفت : من به سوی پروردگارم می‌روم ، او مرا رهنمود می‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنِّی ذَاهِبٌ إِلی رَبِّی‌ » : بدیهی است خداوند مکانی ندارد . پس مراد مهاجرت از محیط آلوده به محیط پاک است . ابراهیم به دستور خدا به سرزمین انبیاء و کانون وحی الهی ، یعنی شام مهاجرت فرمود ، و راهنمایش در همه جا خدا بود . لذا سفر إِلیَ الله داشت .‏

سوره صافات آیه 100
‏متن آیه : ‏
‏ رَبِّ هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! فرزندان شایسته‌ای به من عطاء کن . ( فرزندانی که بتوانند کار دعوت را به دست گیرند و برنامه مرا تداوم بخشند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصَّالِحِینَ » : شایستگان ( نگا : انبیاء / 72 و 86 ) .‏

سوره صافات آیه 101
‏متن آیه : ‏
‏ فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلَامٍ حَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما او را به پسری بردبار و خردمند مژده دادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« غُلامٍ » : پسر نوجوان ( نگا : آل‌عمران‌ / 40 ، کهف‌ / 74 و 80 و 82 ) . « حَلیمٍ » : شکیبا . خردمند .‏

سوره صافات آیه 102
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قَالَ یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَى فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ یَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وقتی که ( او متولّد شد و بزرگ گردید و ) به سنّی رسید که بتواند با او به تلاش ( در پی معاش ) ایستد ، ابراهیم بدو گفت : فرزندم ! من در خواب چنان می‌بینم که باید تو را سر ببرم ( و قربانیّت کنم ) . بنگر نظرت چیست‌ ؟ گفت : ای پدر ! کاری که به تو دستور داده می‌شود بکن . به خواست خدا مرا از زمره شکیبایان خواهی یافت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَری فِی الْمَنَامِ » : در خواب می‌بینم . مراد این است که در خواب به من فرمان داده شده است . چرا که خواب انبیاء وحی بشمار است ( نگا : صفوه التفاسیر ) .‏

سوره صافات آیه 103
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِینِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که ( پدر و پسر ) هر دو تسلیم ( فرمان خدا ) شدند ( و ابراهیم پسر را روی شنها دراز کشاند ) و رخساره او را بر خاک انداخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَسْلَمَا » : تن در دادند . تسلیم قضا و قدر الهی شدند . منقاد فرمان یزدان شدند . « تَلَّهُ » : او را بر خاک انداخت . « لِلْجَبِینِ » : بر رخساره . واژه ( لِ ) به معنی ( عَلی ) ، و ( جَبِین ) به معنی رخساره است .‏

سوره صافات آیه 104
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَادَیْنَاهُ أَنْ یَا إِبْرَاهِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فریادش زدیم که : ای ابراهیم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَنْ » : حرف تفسیریّه است . چرا که ما بعد آن ، تفسیر و توضیح ماقبل آن است ( نگا : یونس‌ / 2 ) .‏

سوره صافات آیه 105
‏متن آیه : ‏
‏ قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیَا إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو خواب را راست دیدی و دانستی ( و برابر فرمان آن عمل کردی و مأموریّت خود را به جای آوردی . دست نگهدار که در این آزمایش بزرگ موفّق شدی . بیش از این رنج تو و فرزندت را نمی‌خواهیم ) ، ما این گونه به نیکوکاران سزا و جزا می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَدَّقْتَ » : باور کردی و راست انگاشتی . یعنی آنچه در خواب دیده بودی ، بدان عمل کردی .‏

سوره صافات آیه 106
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْبَلَاء الْمُبِینُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( آزمایش بزرگ که ذبح فرزند با دست پدر است ) مسلّماً آزمایشی است که بیانگر ( ایمان کامل و یقین صادق به خداوند هستی ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَلآءُ » : امتحان . آزمون . « الْمُبِینُ » : روشن و آشکار . روشنگر و بیانگر .‏

سوره صافات آیه 107
‏متن آیه : ‏
‏ وَفَدَیْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قربانی بزرگ و ارزشمندی را فدا و بلاگردان او کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَدَیْنَاهُ » : فدای جان او و بلاگردان عمر وی کردیم . « ذِبْحٍ » : حیوانی که سر بریده می‌شود . مصدر است و به معنی اسم مفعول ، یعنی مذبوح است . مراد قوچ بزرگ و ارزشمندی است که خداوند فرو فرستاد تا به جای فرزند قربانی شود . « عَظِیمٍ » : عظمت این قربانی بیشتر در دو چیز است : یکی این که به فرمان خدا و بلاگردان یکی از انبیاء بود . دیگر این که سنّت و شیوه‌ای شد که تا پایان جهان به صورت برنامه هر ساله مؤمنان بر جای است .‏

سوره صافات آیه 108
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَرَکْنَا عَلَیْهِ فِی الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نام نیک او را در میان ملّتهای بعدی باقی گذاردیم ( و اسوه آیندگان با ایمان و قدوه پاکبازان جهانش کردیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرَکْنَا عَلَیْهِ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 78 و 119 و 129 ) .‏

سوره صافات آیه 109
‏متن آیه : ‏
‏ سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏درود بر ابراهیم !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلامٌ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 79 ) .‏

سوره صافات آیه 110
‏متن آیه : ‏
‏ کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه نیکوکاران را پاداش خیر خواهیم داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 111
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چرا که او از بندگان با ایمان ما بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 112
‏متن آیه : ‏
‏ وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِیّاً مِّنَ الصَّالِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما او را به ( تولّد ) اسحاق که پیغمبر و از زمره صالحان بود ، مژده دادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَبِیّاً . . . » : مراد این است که مقدّر بود پیغمبر گردد و از زمره شایستگان شود .‏

سوره صافات آیه 113
‏متن آیه : ‏
‏ وَبَارَکْنَا عَلَیْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِن ذُرِّیَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ مُبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به ابراهیم و ( فرزندش ) اسحاق خیر و برکت دادیم ( در عمر و زندگی ، در نسلهای آینده ، در مکتب و ایمان ، و . . . ) از دودمان این دو ، افرادی نیکوکار به وجود آمدند ، و هم افرادی که ( به خاطر عدم ایمان ) آشکارا به خود ستم کردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُحْسِنٌ » : نیکوکار . مراد مؤمن و مطیع فرمان خدا است . « ظَالِمٌ » : ستمگر . مراد کافر و منافق و گنهکار است .‏

سوره صافات آیه 114
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به موسی و هارون واقعاً نعمتهای گرانبهائی بخشیدیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَقَدْ مَنَنَّا . . . » : واقعاً نعمتهای گرانبها و ارزشمندی دادیم ، منّت ، اگر جنبه عملی داشته باشد ، زیبا و پسندیده است و مراد نعمتهای بزرگ و سنگین است . و اگر با لفظ و سخن باشد ، زشت و بدنما است .‏

سوره صافات آیه 115
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَجَّیْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان و قوم ایشان را از غم و اندوه بزرگ ( اذیّت و آزار فرعون و فرعونیان ) نجات دادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْکَرْبِ الْعَظِیمِ » : ( نگا : انبیاء / 76 ، صافّات‌ / 76 ) .‏

سوره صافات آیه 116
‏متن آیه : ‏
‏ وَنَصَرْنَاهُمْ فَکَانُوا هُمُ الْغَالِبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آنان را یاری کردیم تا ( بر دشمنانشان ) پیروز شدند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَصَرْنَاهُمْ » : ایشان را یاری دادیم . یعنی موسی و هارون و قوم بنی‌اسرائیل را .‏

سوره صافات آیه 117
‏متن آیه : ‏
‏ وَآتَیْنَاهُمَا الْکِتَابَ الْمُسْتَبِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به آن دو ، کتاب روشنگر ( احکام دین ، و بیانگر رهنمودهای امور زندگی آن روزی ) عطاء کردیم ( که تورات است ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسْتَبِینَ » : واضح و روشن . روشنگر و بیانگر ( نگا : انعام‌ / 55 ) .‏

سوره صافات آیه 118
‏متن آیه : ‏
‏ وَهَدَیْنَاهُمَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن دو را به راه راست رهنمود کردیم ( که راه انبیاء و اولیاء است ، و خطر انحراف و گمراهی و سقوط در آن وجود ندارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ » : ( نگا : فاتحه‌ / 6 ) .‏

سوره صافات آیه 119
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَرَکْنَا عَلَیْهِمَا فِی الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نام نیک آنان را در اقوام بعد باقی گذاردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ تَرَکْنا عَلَیْها . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 78 و 108 ) .‏

سوره صافات آیه 120
‏متن آیه : ‏
‏ سَلَامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏درود بر موسی و هارون !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلامٌ عَلی . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 78 و 108 ) .‏

سوره صافات آیه 121
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این گونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنّا کَذلِکَ . . . » : ( نگا : انعام‌ / 84 ، یوسف‌ / 22 ، قصص‌ / 14 ) .‏

سوره صافات آیه 122
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن دو نفر ، از زمره بندگان مؤمن ما بودند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا » : آنچه . مراد بت است .‏

سوره صافات آیه 123
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ إِلْیَاسَ لَمِنْ الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏الیاس از پیغمبران بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلْیَاسَ » : یکی از پیغمبران بنی‌اسرائیل و از نسل هارون 7 بود .‏

سوره صافات آیه 124
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زمانی به قوم خود گفت : آیا پرهیزگاری پیشه خود نمی‌کنید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 125
‏متن آیه : ‏
‏ أَتَدْعُونَ بَعْلاً وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا بت بعل را به فریاد می‌خوانید ( و نیازمندیهای خود را از او می‌خواهید ) و آیا بهترین آفرینندگان را رها می‌سازید ؟ !‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَدْعُونَ » : به فریاد می‌خوانید ( نگا : انعام‌ / 40 و 41 ) . « بَعْلاً » : نام بت معیّنی در بعلبک . هر نوع معبودی که به وسیله آن به خدا تقرّب جویند . جمع آن بُعول است . « أَحْسَنَ الْخَالِقِینَ » : ( نگا : مؤمنون‌ / 14 ) . خالق به معنی مقدّر و اندازه گیرنده ، و یا به معنی آفریدگار است . بت‌پرستان معتقد بودند که بتهایشان آفریننده بوده و در کار آفرینش دست دارند ( نگا : مجمع‌البیان الحدیث ) . « تَذَرُونَ » : ( نگا : بقره‌ / 234 ، شعراء / 166 ) .‏

سوره صافات آیه 126
‏متن آیه : ‏
‏ اللَّهَ رَبَّکُمْ وَرَبَّ آبَائِکُمُ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا ، که معبود شما و معبود نیاکان پیشین شما است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أللهَ » : بدل ( أَحْسَنَ ) است . « رَبَّکُمْ » : عطف بیان یا بدل ( اللهَ ) یا صفت آن است . یا این که ( اللهَ ) بدل اوّل و ( رَبَّکُمْ ) بدل دوم ( أَحْسَنَ ) است .‏

سوره صافات آیه 127
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان الیاس را تکذیب کردند ، پس ایشان ( توسّط فرشتگان در دوزخ ) گرد آورده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَمُحْضَرُونَ » : ( نگا : قصص‌ / 61 ، روم‌ / 16 ، سبأ / 38 ) .‏

سوره صافات آیه 128
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان مخلص خدا ( که ایشان رستگار و کامگارند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ عِبَادَ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 40 و 74 ) .‏

سوره صافات آیه 129
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَرَکْنَا عَلَیْهِ فِی الْآخِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نام نیک او را در میان ملّتهای بعدی باقی گذاردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَرَکْنَا عَلَیْهِ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 78 و 108 و 119 ) .‏

سوره صافات آیه 130
‏متن آیه : ‏
‏ سَلَامٌ عَلَى إِلْ یَاسِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏درود بر الیاس !‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلْ یَاسِینَ » : تلفّظ دیگر إلیاس است . همچون سَیْناء و سِینِینَ که هر دو نام سرزمین معیّنی است . یا إبراهیم و أبراهام ، میکال و میکائیل و . . . دیگر این که در آیه 132 که می‌فرماید : إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنینَ . ضمیر مفرد به کار رفته است که مرجع آن إِلْ یاسینَ است . از سوی دیگر ، در همین سوره ، در آیات : سَلامٌ عَلی نُوحٍ ( 79 ) سَلامٌ عَلی إِبْرَاهِیمَ ( 109 ) سَلامٌ عَلی مُوسی وَ هَارُونَ ( 120 ) سلام صدر سخن آیه‌ها به همان پیغمبری برمی‌گردد که مذکور است . بنابراین در اینجا هم سلام بر الیاس است و بس نه پیروان الیاس ، یعنی الیاسیها . به عبارت دیگر ال یاسین ، جمع الیاسی نبوده تا بعد از تخفیف « الیاسین‌ » شده باشد ، همان گونه که برخی معتقدند .‏

سوره صافات آیه 131
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما این چنین پاداش نیکوکاران را خواهیم داد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنّا کَذلِکَ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 80 و 105 و 110 و 121 ) .‏

سوره صافات آیه 132
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏إلیاس از زمره بندگانِ با ایمان ما بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 133
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ لُوطاً لَّمِنَ الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً لوط از زمره پیغمبران بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 134
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ نَجَّیْنَاهُ وَأَهْلَهُ أَجْمَعِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زمانی ، او و جملگی خاندان و پیروان او را نجات دادیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَهْلَهُ » : خاندان او و پیروان او ( نگا : نمل‌ / 56 ، قمر / 34 ) .‏

سوره صافات آیه 135
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا عَجُوزاً فِی الْغَابِرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏نمگر پیرزنی ( که همسر لوط بود و با کافران در اذیّت و آزار مؤمنان همکاری می‌کرد ، و بدین سبب ) از زمره هلاک شدگان گردید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْغَابِرِینَ » : هالکین . نابود شوندگان ( نگا : اعراف‌ / 83 ، حجر / 60 ) .‏

سوره صافات آیه 136
‏متن آیه : ‏
‏ ثُمَّ دَمَّرْنَا الْآخَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه ( که لوط و مؤمنان را نجات دادیم ) دیگران را درهم کوبیدیم و نابود کردیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« دَمَّرْنَا » : هلاک و نابود کردیم . در هم کوبیدیم ( نگا : اعراف‌ / 137 ، شعراء / 172 ) .‏

سوره صافات آیه 137
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّکُمْ لَتَمُرُّونَ عَلَیْهِم مُّصْبِحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شما ( ای اهل مکّه ! در سَفَر تجارتی خود به سرزمین شام ) بامدادان از سرزمین ایشان عبور می‌کنید ( و پیوسته آثار ویران آنان را دید می‌زنید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُصْبِحِینَ » : به روز رسندگان . وارد صبح شدگان . حال است ( نگا : حجر / 66 و 83 ) .‏

سوره صافات آیه 138
‏متن آیه : ‏
‏ وَبِاللَّیْلِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و شامگاهان هم ( مخروبه‌های شهر ایشان سدوم را می‌بینید ) . آیا نمی‌اندیشید و متوجّه نیستید ( که بدکرداری و تباهکاری ایشان ، موجب ویرانی سرزمینشان و بدفرجامی خودشان شده است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِالَّیْلِ » : حرف ( ب ) به معنی ( فی ) است . مراد از مُصْبِحِینَ و بِالَّیْلِ ، رویهم ، یعنی پیوسته و دائم .‏

سوره صافات آیه 139
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ یُونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مسلّماً یونس هم از زمره پیغمبران بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏. . .‏

سوره صافات آیه 140
‏متن آیه : ‏
‏ إِذْ أَبَقَ إِلَى الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زمانی ، او به سوی کشتی پر ( از مسافر و کالا ، بدون اجازه پروردگارش ، از میان قوم خود ) گریخت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَبَقَ » : گریخت . این واژه بیشتر برای گریختن بندگان از پیش صاحبانشان به کار می‌رود . اینجا مراد ترک کردن قوم و قبیله بدون اجازه پروردگار است .‏

سوره صافات آیه 141
‏متن آیه : ‏
‏ فَسَاهَمَ فَکَانَ مِنْ الْمُدْحَضِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( کشتی دچار سانحه شد و می‌بایست بر طبق قرعه ، افرادی از سرنشینان به دریا انداخته شوند ) . یونس در قرعه‌کشی شرکت کرد و از جمله کسانی شد که قرعه به نام ایشان درآمد . ( پس برابر عرف آن روز به دریا انداخته شد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَاهَمَ » : در قرعه‌کشی شرکت کرد . « الْمُدْحَضِینَ » : مغلوبان . قرعه به نام ایشان درآمدگان . فرو انداختگان .‏

سوره صافات آیه 142
‏متن آیه : ‏
‏ فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَهُوَ مُلِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ماهی او را بلعید ، در حالی که مستحقّ ملامت بود ( و می‌بایست در برابر کاری که کرده بود ، زندانی شود ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحُوتُ » : نوعی ماهی بزرگ . « مُلِیمٌ » : گناهکار . مستحقّ سرزنش . کسی که کاری کند یا حرفی بزند که سزاوار سرزنش و درخور لومه شود .‏

سوره صافات آیه 143
‏متن آیه : ‏
‏ فَلَوْلَا أَنَّهُ کَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر او قبلاً از زمره پرستشگران نمی‌بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسَبِّحِینَ » : عبادت کنندگان ( نگا : صافّات‌ / 166 ) . دعا کنندگان ( نگا : انبیاء / 79 ، نور / 41 ، سجده‌ / 15 ) .‏

سوره صافات آیه 144
‏متن آیه : ‏
‏ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او در شکم ماهی تا روز رستاخیز می‌ماند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَبِثَ » : ماند . « إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ » : تا روزی که برانگیخته شوند . مراد مدفون شدن برای همیشه است . چرا که او در دل ماهی و ماهی در دل زمین تا روز رستاخیز دفن می‌شوند .‏

سوره صافات آیه 145
‏متن آیه : ‏
‏ فَنَبَذْنَاهُ بِالْعَرَاء وَهُوَ سَقِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما او را در یک سرزمین برهوت خالی ( ازدرخت و گیاه ) افکندیم ، در حالی که بیمار و نزار بود .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نَبَذْنَاهُ » : او را انداختیم . او را افکندیم . مراد این است که کاری کردیم که ماهی او را از دهان خود پرت کند . « الْعَرَآءِ » : سرزمین برهوت و خالی از درخت و گیاه و ساختمان . « سَقِیمٌ » : بیمار . ناخوش .‏

سوره صافات آیه 146
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَنبَتْنَا عَلَیْهِ شَجَرَةً مِّن یَقْطِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما کدوبُنی بر بالای او رویانیدیم ( تا در سایه برگهای پهن و مرطوب آن بیارامد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَجَرَةً » : گیاه . بوته . « یَقْطِینٍ » : کدو . کدوبُن بدان خاطر انتخاب شده تا برگهایش روی یونس بیفتد و او را از گزند حوادث در امان دارد .‏

سوره صافات آیه 147
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَرْسَلْنَاهُ إِلَى مِئَةِ أَلْفٍ أَوْ یَزِیدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( یونس کم‌کم بهبودی یافت ) و او را به سوی جمعیّت یک صد هزار نفری یا بیشتر فرستادیم ( تا ایشان را به ایمان آوردن و توبه کردن از بدیها و انجام نیکیها دعوت کند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِائَةِ أَلْفٍ » : صد هزار ، مراد قوم خودش است ( نگا : یونس‌ / 98 ) . « أَوْ » : بلکه . یا . عربها چنین حرفی را برای تأکید مطلب پیشین به کار می‌برند .‏

سوره صافات آیه 148
‏متن آیه : ‏
‏ فَآمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان همه ایمان آوردند و ما ایشان را از مواهب فراوان و نعمتهای فراخ زندگی تا مدّت مشخّصی بهره‌مند ساختیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلی حِینٍ » : ( نگا : یونس‌ / 98 ) . مدّت معیّن . یعنی فرا رسیدن اجل آنان و زمان مقدّر ایشان در حیات دنیوی .‏

سوره صافات آیه 149
‏متن آیه : ‏
‏ فَاسْتَفْتِهِمْ أَلِرَبِّکَ الْبَنَاتُ وَلَهُمُ الْبَنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از آنان ( که ساکن مکّه بوده و به دنبال خرافات راه افتاده و معتقدند که فرشتگان دختران خدایند ) بپرس که آیا دختران از آنِ پروردگار تو باشند و پسران از آنِ خودشان‌ ؟ ( آیا این عادلانه است‌ ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْبَنَاتُ » : مراد فرشتگان است که بنا به عقیده تباه خود می‌گفتند : فرشتگان دختران خدایند ( نگا : بقره‌ / 116 ، نحل‌ / 57 ، نجم‌ / 27 ) . البتّه پسر و دختر در پیشگاه خدا ارزش یکسان دارند و معیار شخصیّت هر دو پاکی و تقوا است . ولی استدلال قرآن در اینجا به اصطلاح از باب « ذکر مسلّماتِ خصم‌ » است که مطالب طرف را بگیرند و به خود او باز گردانند . نظیر این معنی ( نگا : نجم‌ / 22 ) .‏

سوره صافات آیه 150
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ خَلَقْنَا الْمَلَائِکَةَ إِنَاثاً وَهُمْ شَاهِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که ( وقتی که ) ما فرشتگان را به صورت ماده می‌آفریدیم ، ایشان ناظر ( بر خلقت فرشتگان ) بوده‌اند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« شَاهِدُونَ » : جمع شاهد ، حاضر و ناظر ( نگا : کهف‌ / 51 ، زخرف‌ / 19 ) .‏

سوره صافات آیه 151
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَا إِنَّهُم مِّنْ إِفْکِهِمْ لَیَقُولُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هان ! آنان تنها از روی دروغها و تهمتهای به هم بافته خود می‌گویند :‏

‏توضیحات : ‏
‏« مِنْ إِفْکِهِمْ » : بنا به دروغهای زشت خود . تنها از روی به هم بافته‌ها و خیال‌پردازیهای خود . « لَیَقُولُونَ » : مقول قول در آیه بعدی است که ( وَلَدَ اللهُ ) است .‏

سوره صافات آیه 152
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَدَ اللَّهُ وَإِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند فرزند زاده است ! قطعاً ایشان دروغگویند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَلَدَ » : زاد . فرزند به دنیاآورد . صاحب فرزند شد .‏

سوره صافات آیه 153
‏متن آیه : ‏
‏ أَصْطَفَى الْبَنَاتِ عَلَى الْبَنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا خدا دختران را بر پسران ترجیح داده است ( در صورتی که به گمان شما پسران از دختران بهترند ؟ تازه اگر برابر اندیشه تباه شما هم بود ، می‌بایست خدا پسران را نصیب خود کند ؛ نه دختران را ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَصْطَفی‌ » : آیا برگزیده است‌ ؟ در اصل ( أَإِصْطَفی ) است . همزه فعل برای تخفیف حذف شده است .‏

سوره صافات آیه 154
‏متن آیه : ‏
‏ مَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏چه چیزتان شده است ، چگونه داوری می‌کنید ؟ ( هیچ می‌فهمید چه می‌گوئید ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا لَکُمْ . . . » : ( نگا : یونس‌ / 35 ) .‏

سوره صافات آیه 155
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا یادآور نمی‌گردید ( و از این بی‌خبریها به خود نمی‌آئید ، و از این بیهوده‌گوئیها دست بر نمی‌دارید ؟ ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَفَلا تَذَکَّرُونَ » : ( نگا : انعام‌ / 80 ، سجده‌ / 4 ، یونس‌ / 3 ) .‏

سوره صافات آیه 156
‏متن آیه : ‏
‏ أَمْ لَکُمْ سُلْطَانٌ مُّبِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏یا این که شما دلیل روشن و روشنگری ( در این زمینه ) دارید ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُلْطَانٌ » : دلیل و برهان ( نگا : آل‌عمران‌ / 151 ، نساء / 91 و 144 و 153 ، انعام‌ / 81 ) . مراد وحی آسمانی است .‏

سوره صافات آیه 157
‏متن آیه : ‏
‏ فَأْتُوا بِکِتَابِکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر راست می‌گوئید ( که دلیل و برهانی دارید ) کتاب خود را بیاورید و بنمائید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِکِتَابِکُمْ » : مراد از کتاب ، کتاب آسمانی است . ( نگا : زخرف‌ / 21 ، فاطر / 40 ) .‏

سوره صافات آیه 158
‏متن آیه : ‏
‏ وَجَعَلُوا بَیْنَهُ وَبَیْنَ الْجِنَّةِ نَسَباً وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان معتقد به خویشاوندی و نزدیکی میان خدا و جنّیان هستند . در صورتی که جنّیان می‌دانند که مشرکان ( و هم خودشان ، اگر شرک بورزند ، در میان دوزخ ) حاضر آورده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَعَلُوا » : مراد از ضمیر ( و ) مشرکان عرب است . « الْجِنَّةِ » : جنّیان . مراد شیاطین است . « إِنَّهُمْ » : که ایشان . مراد مشرکان عرب ، یا جنّیان است . « لَمُحْضَرُونَ » : ( نگا : روم‌ / 16 ، سبأ / 38 ، یس‌ / 32 و 53 ، صافّات‌ / 127 ) . « نَسَباً » : خویشی و خویشاوندی . قرابت و نسبت . مثلاً می‌گفتند : اهریمن و یزدان دو برادر یکدیگرند . اهریمن شَرور و لئیم ، و یزدان بزرگوار و کریم است . اهریمن و یزدان شریک همدیگرند . اهریمن خالق شرّ و یزدان خالق خیر است .‏

سوره صافات آیه 159
‏متن آیه : ‏
‏ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند ، پاک و منزّه است از توصیفهائی که ( این گروه مشرک و خرافه‌پرست ) می‌کنند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سُبْحَانَ . . . » : ( نگا : انبیاء / 22 ، مؤمنون‌ / 91 ) .‏

سوره صافات آیه 160
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان مخلص خدا ( که در دوزخ گرد آورده نمی‌شوند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِلاّ عِبَادَ . . . » : برخی آنان را مستثنی از حضور در آتش می‌دانند و معنی آن در بالا گذشت . بعضی هم آنان را مستثنی می‌دانند از آنچه مشرکان توصیف می‌کنند . یعنی : جز توصیف بندگان مخلص خدا ، هیچ توصیفی شایسته ذات مقدّس خدا نمی‌باشد . « الْمُخْلَصِینَ » : ( نگا : صافّات‌ / 40 و 74 و 128 ) .‏

سوره صافات آیه 161
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِنَّکُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما و چیزهائی که پرستش می‌کنید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَإِنَّکُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ » : اگر واژه ( ما ) موصوله بشمار آید ، معنی چنین خواهد بود : شما و چیزهائی که می‌پرستید . شما با معبودهایتان بمانید . اگر هم واژه ( ما ) مصدریّه به حساب آید ، معنی چنین می‌شود : شما و عبادتی که می‌کنید . شما در گرو عبادتی هستید که می‌کنید .‏

سوره صافات آیه 162
‏متن آیه : ‏
‏ مَا أَنتُمْ عَلَیْهِ بِفَاتِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگز نمی‌توانید کسی را با فتنه و فساد از خداپرستی منحرف سازید ( و به بت‌پرستی بکشانید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَنتُمْ » : واژه ( ما ) نافیه است . « عَلَیْهِ » : ضمیر ( ه ) به خداوند بر می‌گردد و جار و مجرور متعلّق به ( فَاتِنِینَ ) است . « فَاتِنِینَ » : گول زنندگان . منحرف کنندگان . مفسدین . حرف ( ب ) زائد و برای تأکید نفی نسبت ما بعد خود از ما قبل خود به کار می‌رود . « مَآ أَنتُمْ عَلَیْهِ بِفَآتِنِینَ » : ای کفّار مکّه ! شما و بتهائی که می‌پرستید یا شما و عبادتی که می‌کنید ، هرگز نمی‌توانید بندگان شایسته خدا را تباه و منحرف سازید ، و گول زنید و فریب دهید .‏

سوره صافات آیه 163
‏متن آیه : ‏
‏ إِلَّا مَنْ هُوَ صَالِ الْجَحِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر کسی را که مایل باشد به آتش دوزخ بسوزد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« صَالِ » : مخفّف صالی ، کسی که با آتش بسوزد . از ماده ( صلی ) که سوختن با آتش است ( نگا : مریم‌ / 70 ، انشقاق / 12 ) .‏

سوره صافات آیه 164
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر یک از ما مقام مشخّص و جایگاه جداگانه‌ای داریم ( و در آنجا و در آن پُست به انجام وظیفه مشغول و گوش به فرمان یزدانیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَا مِنَّا إِلاّ . . . » : گویندگان کلام فرشتگانند که بت‌پرستان ایشان را دختران خدا می‌پنداشتند .‏

سوره صافات آیه 165
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما جملگی ( برای اطاعت یزدان و اجرا فرمان خداوند سبحان ) به صف ایستاده‌ایم ( و کسی از ما جرأت حرکت از جای خود ، و گام بیرون نهادن از دائره حوزه کارش را ندارد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الصَّآفُّونَ » : به صف ایستادگان ( نگا : صافّات‌ / 1 ) .‏

سوره صافات آیه 166
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما جملگی ، به تسبیح و تقدیس خدا مشغولیم ( و ستایشگران ایزد بیچونیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُسَبِّحُونَ » : تسبیح گویان ( نگا : انبیاء / 20 و 26 و 27 ) .‏

سوره صافات آیه 167
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنْ کَانُوا لَیَقُولُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر چند مشرکان ( پیش از بعثت ) می‌گفتند :‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنْ » : مخفّف از مثقّله است . اصل آن « إِنَّ » است .‏

سوره صافات آیه 168
‏متن آیه : ‏
‏ لَوْ أَنَّ عِندَنَا ذِکْراً مِّنْ الْأَوَّلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر کتابی همچون کتابهای ( آسمانی ) پیشینیان می‌داشتیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذِکْراً » : مراد کتابی ، همچون کتابهای آسمانی انبیاء است ( نگا : اعراف‌ / 63 و 69 ، حجر / 6 و 9 ، انبیاء / 2 و 24 و 50 ) . « الأوَّلِینَ » : ( نگا : حجر / 10 و 13 ، فاطر / 43 ، شعراء / 26 و 137 و 184 و 196 ) .‏

سوره صافات آیه 169
‏متن آیه : ‏
‏ لَکُنَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما قطعاً بندگان مخلص خدا می‌شدیم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمُخْلَصِینَ » : ( نگا : صافّات‌ / 40 و 74 و 128 ) .‏

سوره صافات آیه 170
‏متن آیه : ‏
‏ فَکَفَرُوا بِهِ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( آرزوی آنان جامه عمل به خود پوشید و بزرگترین کتاب آسمانی قرآن برای ایشان فرو فرستاده شد ) و ایشان بدان کفر ورزیدند ، و فرجام کار خود را خواهند دانست .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِهِ » : به آن کتاب آسمانی که قرآن است .‏

سوره صافات آیه 171
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏وعده ما راجع به بندگان فرستاده ما قبلاً ( در لوح محفوظ ) ثبت و ضبط گشته است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنَا . . . » : ( نگا : یونس / 19 ، انبیاء / 101 ) .‏

سوره صافات آیه 172
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن این که ایشان قطعاً یاری می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْمَنصُورُونَ » : یاری شوندگان ( نگا : روم‌ / 47 ، حجّ‌ / 40 ، غافر / 51 ) .‏

سوره صافات آیه 173
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و لشکر ما حتماً پیروز می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْغَالِبُونَ » : چیره شوندگان . پیروزمندان . ( نگا : مجادله‌ / 21 ) . یادآوری : وعده خداوند مبنی بر پیروزی لشکر اسلام و غلبه مؤمنان ، یک وعده مشروط است‌ ؛ نه مطلق . مشروط به بندگان حقیقی و لشکریان راستین خدا بودن و تلاش در مسیر الهی با افکار و برنامه‌های آسمانی .‏

سوره صافات آیه 174
‏متن آیه : ‏
‏ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از آنان دست بدار و ایشان را تا مدّت زمانی معیّن به حال خود واگذار .‏

‏توضیحات : ‏
‏« فَتَوَلَّ عَنْهُمْ » : ایشان را به حال خود بگذار . از آنان روی بگردان و صبر داشته باش ( نگا : نساء / 81 ، انعام‌ / 91 ) . « حَتّی حِینٍ » : تا زمانی . مراد تا زمانی که به تو اجازه جنگ می‌دهیم و تو را بر آنان چیره و پیروز می‌گردانیم و ننگ شکست و رسوائی بدیشان می‌چشانیم .‏

سوره صافات آیه 175
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( آن وقت ) نگاهشان کن ( که چه بلائی بر سرشان می‌آید ) و آنان خود بالاخره خواهند دید ( هزیمت خویش را و نصرت شما را ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَبْصِرْ بِهِمْ » : نگاهشان کن . بنگرشان .‏

سوره صافات آیه 176
‏متن آیه : ‏
‏ أَفَبِعَذَابِنَا یَسْتَعْجِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا عذاب ما را بشتاب می‌خواهند ؟ ! ( مگر خِرد ندارند ؟ ! ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَسْتَعْجِلُونَ » : بشتاب می‌خواهند . زود فرا رسیدن را می‌خواهند مراد از عذاب مذکور در آیه ، عذاب دنیوی ( نگا : سجده‌ / 28 ) و عذاب اخروی است ( نگا : یونس‌ / 48 ، انبیاء / 38 ، نمل‌ / 71 ، سبأ / 29 ، یس‌ / 48 ) .‏

سوره صافات آیه 177
‏متن آیه : ‏
‏ فَإِذَا نَزَلَ بِسَاحَتِهِمْ فَسَاء صَبَاحُ الْمُنذَرِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که عذاب ما در حیاط منازلشان ( و در میدان زندگیشان ) فرود آمد ، بیم‌شدگان چه بامداد بدی خواهند داشت !‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِسَاحَتِهِمْ » : در حیاط ایشان . در میدان زندگی آنان . « سَاحَة‌ » : حیاط ، میدان . « صَبَاحُ » : بامداد . صبح . مراد بامداد بیداری از خواب غفلت ، یا صبح معمولی است که عذاب در چنین وقتی به سراغ ایشان می‌آید .‏

سوره صافات آیه 178
‏متن آیه : ‏
‏ وَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دست از آنان بدار و ایشان را تا مدّت زمانی معیّن به حال خود واگذار .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تَوَلَّ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 174 ) . تکرار آیه ، برای تأکید بیشتر است .‏

سوره صافات آیه 179
‏متن آیه : ‏
‏ وَأَبْصِرْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( آن وقت ، کار آشفته و وضع پریشان ایشان را ) تو ببین ، و آنان خودشان هم ( فرجام بد و حال تباه خویش را ) خواهند دید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أَبْصِرْ . . . » : ( نگا : صافّات‌ / 175 ) . تکرار به خاطر تأکید است . یا این که آیه‌های 174 و 175 اشاره به شکست و رسوائی حتمی دنیوی کافران ، و پیروزی و والائی قطعی دنیوی مؤمنان دارد ، و آیه‌های 178 و 179 بیانگر مجازات و کیفر سخت الهی و ناکامی و بدبختی قطعی اخروی افراد بی‌دین و ایمان است .‏

سوره صافات آیه 180
‏متن آیه : ‏
‏ سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پاک و منزّه است خداوندگار تو از توصیفهائی که ( مشرکان درباره خدا به هم می‌بافند و سر هم ) می‌کنند ، خداوندگار عزّت و قدرت .‏

‏توضیحات : ‏
‏« رَبُّ الْعِزَّةِ » : خداوند عزّت . صاحب قدرت و قوّت . « الْعِزَّةِ » : غلبه . قوّه .‏

سوره صافات آیه 181
‏متن آیه : ‏
‏ وَسَلَامٌ عَلَى الْمُرْسَلِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏درود بر پیغمبران !‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَلامٌ . . . » : در این سوره بر بسیاری از پیغمبران ، جداگانه درود فرستاده شده است ( نگا : 109 و 130 ) . خدا در اینجا به گونه جمع‌بندی بر همه پیغمبران درود فرستاده و جملگی ایشان را مورد لطف و مرحمت قرار داده است .‏

سوره صافات آیه 182
‏متن آیه : ‏
‏ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ستایش ، یزدان را سزا است که خداوندگار جهانیان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الْحَمْدُ لِلّهِ . . . » : ( نگا : فاتحه‌ / 2 ) .‏