تفسیر نور: سوره لقمان

تفسیر نور:
سوره لقمان آیه 1
‏متن آیه : ‏
‏ الم ‏

‏ترجمه : ‏
‏الف . لام . میم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الم‌ » : ( نگا : بقره‌ / 1 ) .‏

سوره لقمان آیه 2
‏متن آیه : ‏
‏ تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ، آیات کتاب پرمحتوا و استوار ( قرآن ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« تِلْکَ ءَایَاتُ . . . » : ( نگا : یونس‌ / 1 ) .‏

سوره لقمان آیه 3
‏متن آیه : ‏
‏ هُدًى وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِینَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هدایت و رحمت برای نیکوکاران است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هُدیً وَ رَحْمَةً » : حال آیات می‌باشند .‏

سوره لقمان آیه 4
‏متن آیه : ‏
‏ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن کسانی که نماز را چنان که باید می‌خوانند ، و زکات را می‌پردازند ، و به آخرت کاملاً ایمان دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الَّذِینَ » : صفت محسنین است .‏

سوره لقمان آیه 5
‏متن آیه : ‏
‏ أُوْلَئِکَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان هدایت پروردگارشان را فرا چنگ آورده‌اند و ایشان قطعاً رستگارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« أُولئِکَ عَلی هُدیً . . . » : ( نگا : بقره‌ / 5 ) .‏

سوره لقمان آیه 6
‏متن آیه : ‏
‏ وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَن سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّخِذَهَا هُزُواً أُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در میان مردم کسانی هستند که خریدار سخنان پوچ و یاوه‌اند تا با چنین سخنانی ( بندگان خدا را ) جاهلانه از راه خدا منحرف و سرگشته سازند و آن را مسخره کنند . آنان عذاب خوار و رسوا کننده‌ای دارند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لَهْوَ الْحَدیثِ » : سخنانی که انسان را غافل از چیزهای سودمند دنیوی و اخروی کند . مانند : خرافات ، افسانه‌های بیفایده ، حرفهای مضحک ، و آوازهای جلف .‏

سوره لقمان آیه 7
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا وَلَّى مُسْتَکْبِراً کَأَن لَّمْ یَسْمَعْهَا کَأَنَّ فِی أُذُنَیْهِ وَقْراً فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که آیات ما بر ایشان خوانده می‌شود ، مستکبرانه روی برمی‌گردانند و می‌روند . انگار آنها را نشنیده‌اند . گوئی در گوشهایشان سنگینی است . ایشان را به عذاب دردناکی مژده بده .‏

‏توضیحات : ‏
‏« مُسْتَکْبِراً » : متکبّرانه . خود بزرگ‌بینانه . « وَقْراً » : سنگینی .‏

سوره لقمان آیه 8
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِیمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته و بایسته بکنند ، باغهای پرنعمت بهشت از آن ایشان است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَنَّاتُ النَّعِیمِ » : ( مائده‌ / 65 ، حجّ‌ / 56 ) .‏

سوره لقمان آیه 9
‏متن آیه : ‏
‏ خَالِدِینَ فِیهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقّاً وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جاودانه در آن خواهند ماند . این وعده مسلّم الهی است ، وعده‌ای تخلّف‌ناپذیر . ( خداوند نه وعده دروغین می‌دهد ، و نه از وفای به وعده‌های خود عاجز است ، چرا که ) او عزیز و قدرتمند ، و حکیم و آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَعْدَاللهِ حَقّاً » : ( وَعْدَ ) و ( حَقّاً ) مفعول مطلق بوده و تقدیر چنین است : وَعَدَاللهُ ذلِکَ وَعْداً ، وَ أَحَقَّ ذلِکَ حَقّاً .‏

سوره لقمان آیه 10
‏متن آیه : ‏
‏ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِی الْأَرْضِ رَوَاسِیَ أَن تَمِیدَ بِکُمْ وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا فِیهَا مِن کُلِّ زَوْجٍ کَرِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند آسمانها را بدون ستونی که قابل رؤیت ( برای شما ) باشد آفریده است ، و در زمین کوههای استواری را پراکنده است ، تا زمین شما را نلرزاند و سراسیمه نگرداند ، و در زمین انواع جنبندگان را پخش و پراکنده کرده است . و از آسمان آب فرو فرستاده‌ایم و با آن اقسام گوناگونی از گیاهان پرارزش را رویانده‌ایم .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا » : ( نگا : رعد / 2 ) . « رَوَاسِیَ » : ( نگا : رعد / 3 ، نحل‌ / 15 ) . « أَن تَمِیدَ بِکُمْ » : ( نگا : نحل‌ / 15 ، انبیاء / 31 ) . « بَثَّ » : زیاد و فراوان و پخش و پراکنده کرد ( نگا : نساء / 1 ) . « زَوْجٍ » : صنف . نوع ( نگا : انعام‌ / 143 ) . « کَرِیمٍ » : زیبا و سودمند ( نگا : انفال‌ / 4 ) .‏

سوره لقمان آیه 11
‏متن آیه : ‏
‏ هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِی مَاذَا خَلَقَ الَّذِینَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اینها ( که می‌نگرید و می‌بینید ) آفریده‌های خدایند ، شما به من نشان دهید آنانی که جز خدایند چه چیز را آفریده‌اند ؟ ( تا شایسته پرستش و شراکت در الوهیّت را داشته باشند ) . بلکه ستمگران ( کفرپیشه ) در گمراهی آشکاری هستند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هذا » : این مخلوقات و موجودات جهان هستی ، اعم از انسان و نبات و حیوان و زمین و سایر کرات . « مِن دُونِهِ » : بجز خدا . سوای خدا .‏

سوره لقمان آیه 12
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَقَدْ آتَیْنَا لُقْمَانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ وَمَن یَشْکُرْ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به لقمان فرزانگی بخشیدیم ( و بدو دستور دادیم ) که خدا را سپاسگزاری کن و ( بدان که ) هر کس سپاسگزاری کند ، به سود خویش سپاسگزاری می‌کند ، و هر کس ناسپاسی کند ( به خود زیان می‌رساند نه به خدا ) چرا که خدا بی‌نیاز و ستوده است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لُقْمَانَ » : نام شخصی صالح و فهمیده و فاضل و آگاهی است که تاریخ زندگانی او روشن نیست . برخی او را پبغمبر پروردگار ، و گروهی وی را فرزانه‌ای پرهیزگار می‌دانند . « الْحِکْمَةَ » : نبوّت . فرزانگی . حکمت اصابه در قول و عمل ، و اتقان در امور است . به عبارت دیگر ، حکمت مجموعه فضائلی است که دارنده آن در پرتو آن هر کاری را در جای خود انجام می‌دهد و هر سخنی را در موقع مناسب اداء می‌کند . « أَنْ » : حرف تفسیریّه است . چرا که شکرگزاری عین حکمت ، و حکمت عین شکرگزاری است . « کَفَرَ » : کافر شد . کفران نعمت کرد . « حَمِیدٌ » : ستوده توسّط فرشتگان و همه ذرّات موجودات ( نگا : ابراهیم‌ / 8 ) .‏

سوره لقمان آیه 13
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ یَعِظُهُ یَا بُنَیَّ لَا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( یادآور شو ) زمانی را که لقمان به پسرش گفت - در حالی که او را پند می‌داد - پسر عزیزم ! ( چیزی و کسی را ) انباز خدا مکن ، واقعاً شرک ستم بزرگی است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بُنَیَّ » : مصغّر ابن است و به ( ی ) متکلّم اضافه شده است .‏

سوره لقمان آیه 14
‏متن آیه : ‏
‏ وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کرده‌ایم ( که در حق ایشان نیک باشد و نیکی کند ، به ویژه مادر ، چرا که ) مادرش بدو حامله شده است و هر دم به ضعف و سستی تازه‌ای دچار آمده است . پایان دوران شیرخوارگی او دو سال است ( و در این دو سال نیز ، کودک شیر ، یعنی شیره جان مادر را می‌نوشد . مادر در این مدّت 33 ماهه حمل و شیرخوارگی ، مهمترین خدمات و بزرگترین فداکاری را مبذول می‌دارد . لذا به انسان توصیه ما این است ) که هم سپاسگزار من و هم سپاسگزار پدر و مادرت باش ، و ( بدان که سرانجام ) بازگشت به سوی من است ( و نیکان را جزا و بدان را سزا می‌دهم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« حَمَلَتْهُ » : بدو حامله شده است و باردار گشته است . « وَهْناً » : ضعف و سستی . حال ( أُمّ ) است ، یعنی ذاتَ وَهْنٍ . یا مفعول مطلق فعل محذوف است و جمله حال است ، و تقدیر چنین است : تَهِنُ وَهْناً . « وَهْناً عَلی وَهْنٍ » : ضعفها و سستیهای پیاپی و پشت سرهم . « فِصَالُ » : از شیر بریدن . پایان دوران شیرخوارگی ( نگا : احقاف‌ / 15 ) . « عَامَیْنِ » : دو سال ( نگا : بقره‌ / 233 ) .‏

سوره لقمان آیه 15
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِن جَاهَدَاکَ عَلى أَن تُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفاً وَاتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر گاه آن دو ، تلاش و کوشش کنند که چیزی را شریک من قرار دهی که کمترین آگاهی از بودن آن و ( کوچکترین دلیل بر اثبات آن ) سراغ نداری ، از ایشان فرمانبرداری مکن . ( چرا که در مسأله عقائد و کفر و ایمان همگامی و همراهی جائز نیست ، و رابطه با خدا ، مقدّم بر رابطه انسان با پدر و مادر است ، و اعتقاد مکتبی برتر از عواطف خویشاوندی است . ولی در عین حال ) با ایشان در دنیا به طرز شایسته و به گونه بایسته‌ای رفتار کن و راه کسانی را در پیش گیر که به جانب من ( با یکتاپرستی و طاعت و عبادت ) رو کرده‌اند . بعد هم همه به سوی من برمی‌گردید و من شما را از آنچه ( در دنیا ) می‌کرده‌اید آگاه می‌سازم ( و بر طبق اعمالتان پاداش و کیفرتان می‌دهم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« جَاهَدَاکَ » : اگر درباره تو به تلاش ایستادند و کوشش نمودند . « مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ » : آنچه تو از آن بی‌خبری و دلیلی بر وجودش نداری . یعنی چیزی که اصلاً وجود ندارد و در واقع محال و ناشدنی است . « مَعْرُوفاً » : نیک و پسندیده . صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است : صَاحِبْهُمَا فِی‌الدُّنْیَا صِحَاباً مَّعْرُوفاً . « أَنَابَ » : برگشت . مراد از رجوع کردن ، رو نمودن است . دو آیه ، از ( وَصَّیْنَا الإِنسَانَ ) تا ( تَعْمَلُونَ ) معترضه و تأکید بر نهی از شرک است .‏

سوره لقمان آیه 16
‏متن آیه : ‏
‏ یَا بُنَیَّ إِنَّهَا إِن تَکُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَکُن فِی صَخْرَةٍ أَوْ فِی السَّمَاوَاتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پسر عزیزم ! اگر به اندازه سنگینی دانه خردلی ( عمل نیک یا بد انجام گرفته ) باشد و در دل سنگی ، یا در آسمانها ، و یا این که در میان زمین باشد ، خدا آن را حاضر می‌آورد ( و به حساب و کتاب آن رسیدگی می‌کند ) . چرا که خداوند بس دقیق و آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِنَّهَا » : مرجع ( هَا ) خَصْلَة است اعم از نیک یا بد ، یا حسنات و سیّئات . « مِثْقَالَ حَبَّةٍ » : اندازه دانه‌ای . مراد سنگینی آن است . ( نگا : نساء / 40 ، یونس‌ / 61 ، انبیاء / 47 ) . « خَرْدَلٍ » : دانه خردل . سپندان . در کوچکی و حقارت ضرب‌المثل است . « صَخْرَةٍ » : سنگ بزرگ و سخت ( نگا : کهف‌ / 63 ) . مثال سختی است . « السَّمَاوَاتِ » : مثال دوری است . « الأرْضِ » : مثال نهانی است . « لَطِیفٌ » : ( نگا : انعام‌ / 103 ، یوسف‌ / 100 ) .‏

سوره لقمان آیه 17
‏متن آیه : ‏
‏ یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای پسر عزیزم ! نماز را چنان که شاید بخوان ، و به کار نیک دستور بده و از کار بد نهی کن ، و در برابر مصائبی که به تو می‌رسد شکیبا باش . اینها از کارهای ( اساسی و مهمّی ) است که باید بر آن عزم را جزم کرد و ثبات ورزید .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذلِکَ » : اشاره به ( صبر ) و سائر امور دیگر ، یعنی نهی از منکر و امر به معروف و اقامه نماز ، بر سبیل بَدَلیّت است . « عَزْمِ الأمُورِ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 186 ) .‏

سوره لقمان آیه 18
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏با تکبّر و بی‌اعتنائی از مردم روی مگردان ، و مغرورانه بر زمین راه مرو ، چرا که خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست نمی‌دارد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لا تُصَعِّرْ » : از مردم ، با تکبّر و بی‌اعتنائی روی مگردان . از ماده ( صَعَر ) به معنی بیماری گردن کجی و یا چهره یا گونه کژی است . مراد روی گردانی با بی‌اعتنائی و تکبّر است . « مَرَحاً » : شادمانی فراوان توأم با غرور و سرمستی است ( نگا : اسراء / 37 ) . « مُخْتَالٍ فَخُورٍ » : ( نگا : نساء / 36 ) .‏

سوره لقمان آیه 19
‏متن آیه : ‏
‏ وَاقْصِدْ فِی مَشْیِکَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ إِنَّ أَنکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در راه رفتنت اعتدال را رعایت کن ، و ( در سخن گفتنت ) از صدای خود بکاه ( و فریاد مزن ) چرا که زشت‌ترین صداها ، صدای خران است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« إِقْصِدْ » : میانه‌روی کن . اعتدال داشته باش . مراد انتخاب میان تند و کند رفتن است . « أغْضُضْ » : بکاه . پائین بیاور . « الْحَمِیرِ » : جمع حِمار ، الاغها . خران . « إِنَّ أَنکَرَ الأصْوَاتِ . . . » : صدای خر در زشتی ضرب‌المثل است . چرا که این حیوان گاهی بی‌جهت و بدون هیچ گونه نیازی ، وقت و بی‌وقت عرعر می‌کند ، و زشتی آن بیشتر از نظر بلندی است ، و عربها هم به بلندی صدا افتخار می‌کردند .‏

سوره لقمان آیه 20
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا کِتَابٍ مُّنِیرٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را که در آسمانها و زمین است مسخّر شما کرده است ( و در مسیر منافع شما به حرکت انداخته است ) ، و نعمتهای خود را - چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن‌ - بر شما گسترده و افزون ساخته است‌ ؟ برخی از مردم بدون هیچ گونه دانش و هدایت و کتاب روشن و روشنگری ، درباره ( شناخت و یکتائی ) خدا راه ستیز و جدال را پیش می‌گیرند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« سَخَّرَ لَکُمْ . . . » : ( نگا : رعد / 2 ، حجّ‌ / 65 ) . « أَسْبَغَ » : فراوان و فراخ کرده است . اتمام بخشیده است و فراگیر نموده است . . « ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً » : آشکار و پنهان . نعمتهای ظاهر ، همچون : صحّت ، دارائی ، فرزندان خوب . نعمتهای باطن ، همچون عقل ، حسن تدبیر ، اطمینان قلب ، ایمان . حال هستند . « یُجَادِلُ فِی . . . » : ( نگا : حجّ‌ / 8 ) .‏

سوره لقمان آیه 21
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَیْهِ آبَاءنَا أَوَلَوْ کَانَ الشَّیْطَانُ یَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِیرِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامی که بدانان گفته می‌شود : از آنچه خدا نازل کرده است پیروی کنید ، می‌گویند : بلکه ما از چیزی پیروی می‌کنیم که پدران خود را بر آن یافته‌ایم . آیا ( از نیاکان خود پیروی می‌کنند ) ولو این که اهریمن ایشان را به عذاب آتش فروزان ( دوزخ ) فرا خواند ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« مَآ أَنزَلَ اللهُ » : مراد کتاب آسمانی و حق و هدایت است . « نَتَّبِعُ مَا . . . » : ( نگا : بقره‌ / 170 ) . « السَّعِیرِ » : آتش زبانه‌کش و فروزان ( نگا : نساء / 10 و 55 ، حجّ‌ / 4 ) .‏

سوره لقمان آیه 22
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَن یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی که ( دل به خدا دهد و ) مطیعانه رو به خدا کند ، در حالی که نیکوکار باشد ، به دستاویز بسیار محکمی چنگ زده است . سرانجام همه کارها به خدا بازگشت داده می‌شود ( و حسنات را پاداش ، و سیّئات را پادافره می‌دهد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُسْلِمْ وَجْهَهُ » : مراد خلوص در عبادت است ( نگا : بقره‌ / 112 ، نساء / 125 ) . « إِسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی‌ » : ( نگا : بقره‌ / 256 ) .‏

سوره لقمان آیه 23
‏متن آیه : ‏
‏ وَمَن کَفَرَ فَلَا یَحْزُنکَ کُفْرُهُ إِلَیْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏کسی که کافر شود ( و این حقائق روشن را انکار کند ) کفر او تو را غمگین نسازد . بازگشت آنان به سوی ما است و ما ایشان را از کارهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازیم ( و نتائج تلخ و شوم اعمالشان را بدیشان خواهیم چشاند ) . خدا مسلّماً از آنچه در درون سینه‌ها ( از نیّات و رازها ) است ، کاملاً آگاه است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« ذَاتِ الصُّدُورِ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 119 و 154 ) .‏

سوره لقمان آیه 24
‏متن آیه : ‏
‏ نُمَتِّعُهُمْ قَلِیلاً ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِیظٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما ایشان را اندکی ( در دنیا از زندگی ) بهره‌مند می‌سازیم ، سپس آنان را وادار ( به دخول ) به عذاب سخت و شدیدی می‌گردانیم ( و به آتش دوزخشان می‌کشانیم ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« نُمَتِّعُهُمْ قَلِیلاً » : ( نگا : نساء / 77 ) . « نَضْطَرُّهُمْ » : وادارشان می‌کنیم . مجبورشان می‌گردانیم . « غَلِیظٍ » : سخت و شدید .‏

سوره لقمان آیه 25
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هر گاه از آنان ( که معتقد به انبازها و شرکاء هستند ) بپرسی : چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است‌ ؟ حتماً می‌گویند : خدا . ( چرا که بتها و سایر انبازها سازنده چیزی نبوده و بلکه خودشان ساخته و مخلوقند ) . بگو : ستایش خدا را ( که مسأله آن اندازه روشن است که خودتان بدان اعتراف می‌کنید ) . ولی اکثر آنان ( چندان چیزی ) نمی‌دانند ( و این است که به مقتضی اعتراف خود عمل نمی‌نمایند و عبادت را تنها منحصر به خدا نمی‌کنند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« وَ لَئِن سَأَلَتَهُمْ . . . » : ( نگا : عنکبوت‌ / 61 و 63 ) .‏

سوره لقمان آیه 26
‏متن آیه : ‏
‏ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از آن خدا است آنچه در آسمانها و زمین است . لذا خدا بی‌نیاز ( از عبادت انسانها ) و ستوده ( از طرف همه آفریده‌های جهان ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ » : ( نگا : بقره‌ / 267 ، حجّ‌ / 64 ) .‏

سوره لقمان آیه 27
‏متن آیه : ‏
‏ وَلَوْ أَنَّمَا فِی الْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِن بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ کَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر همه درختانی که روی زمین هستند قلم شوند ، و دریا ( برای آن مرکّب گردد ) و هفت دریا کمک این دریا شود ( و با آن مخلوقات خدا یادداشت گردد ، قلمها می‌شکنند و مرکّبها می‌خشکند ، ولی ) مخلوقات خدا پایان نمی‌گیرند . خداوند عزیز و حکیم است ( می‌داند چه چیزها را باید بیافریند و چگونه بیافریند ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« یَمُدُّهُ » : کمکش کند . یعنی مرکب گردد و بر آن بیفزاید ( نگا : کهف‌ / 109 ) . « مِن بَعْدِهِ » : مراد بعد از تمام شدن مرکّب دریا . « سَبْعَةُ أَبْحُرٍ » : هفت دریا . مراد کثرت است نه تحدید . یعنی دریاها و دریاها . « مَا نَفِدَتْ کَلِمَاتُ اللهِ » : سخنان خدا که بیانگر علم خدا است پایان نمی‌گیرد . آفریده‌های خدا به پایان نمی‌رسند ( نگا : کهف‌ / 109 ) . آیه درباره ترسیمی از علم نامتناهی خدا یا مخلوقات بی‌حدّ و حصر خدا است .‏

سوره لقمان آیه 28
‏متن آیه : ‏
‏ مَّا خَلْقُکُمْ وَلَا بَعْثُکُمْ إِلَّا کَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آفرینش شما ( در آغاز ) و زنده گرداندن شما ( در انجام ) جز همسان ( آفرینش و زنده گرداندن ) فردی نیست . خداوند شنوا و بینا است ( و اقوال و اعمال بندگان از او نهان نمی‌باشد ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« خَلْقُکُمْ » : آفریدن شما در ابتداء جهان . « بَعْثُکُمْ » : زنده گرداندن شما پس از مرگ در انتهای جهان . « کَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ » : آفرینش یک انسان و زنده گرداندن او ، با آفرینش همه انسانها و زنده گرداندن ایشان هیچ تفاوتی ندارد ، و اصلاً مفاهیمی همچون « سخت‌ » و « آسان‌ » و « کوچک‌ » و « بزرگ‌ » در برابر قدرت بی‌انتهاء خدا معنی ندارد .‏

سوره لقمان آیه 29
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ندیده‌ای که خداوند شب را در روز ، و روز را در شب داخل می‌گرداند ، و خورشید و ماه را مسخّر کرده ( و در مسیر منافع انسانها به جریان انداخته است ) ؟ و این که هر کدام تا سرآمد معیّنی به حرکت خود ادامه می‌دهند ( و این نظم و نظام با پایان گرفتن دنیا ، پایان می‌یابد ) و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏
‏« یُولِجُ الَّیْلَ فِی . . . » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 27 ) . « أَجَلٍ مُّسَمّیً » : مدّت محدود و معیّن که پایان این جهان و فرارسیدن آن جهان است .‏

سوره لقمان آیه 30
‏متن آیه : ‏
‏ ذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا یَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏این ( آفریده‌های عجیب و غریبی را که می‌بینید ) دلیل بر آن است که خداوند حق است ، و آنچه را که بجز او به فریاد می‌خوانید و عبادت می‌نمائید باطل است ، و خداوند والا مقام و بزرگوار ( و بالاتر و برتر از آن ) است ( که به توصیف درآید ) .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِأَنَّ اللهَ هُوَ الْحَقُّ » : این بدان سبب است که خدا حق است . اینها بیانگر آن است که خدا حق است . یعنی چون خدا حق است چنین عجائب و غرائبی را آفریده است . یا این که آفرینش اینها دلیل بر حقّانیّت خدا است .‏

سوره لقمان آیه 31
‏متن آیه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْکَ تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِیُرِیَکُم مِّنْ آیَاتِهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آیا ندیده‌ای کشتیها بر صفحه دریاها به فرمان الله ، و در پرتو نعمت خدا حرکت می‌کنند ، تا او گوشه‌ای از نشانه‌های ( قدرت ) خود را به شما بنمایاند . قطعاً در این ( گشت و گذار کشتیها در گستره دریاها ) نشانه‌های بزرگی ( بر قدرت خدا ) است برای کسانی که بس شکیبا و بسیار سپاسگزار باشند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« بِنِعْمَةِ اللهِ » : در پرتو احسان خدا . چرا که آبها را با وزن مخصوص و کشتیها را با مشخّصات محدود بیافریده است و شرائط حرکت آنها را فراهم فرموده است .‏

سوره لقمان آیه 32
‏متن آیه : ‏
‏ وَإِذَا غَشِیَهُم مَّوْجٌ کَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمَا یَجْحَدُ بِآیَاتِنَا إِلَّا کُلُّ خَتَّارٍ کَفُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( منکران خدا ) هنگامی که ( سوار کشتی می‌شوند و ) موجهائی همچون کوه آنان را فرا می‌گیرد ، خالصانه خدا را به فریاد می‌خوانند و عبادت را خاصّ او می‌دانند . ولی هنگامی که آنان را نجات داده و سالم به خشکی رساندیم ، برخی از ایشان میانه‌روی را در پیش می‌گیرند ( و بر ایمان خود وفادار و پایدار می‌مانند ، و تعداد زیادی دوباره خدا را فراموش کرده و راه کفر در پیش می‌گیرند ) . آیه‌های ما را هیچ کسی جز خیانت پیشگان ناسپاس ، انکار نمی‌کند .‏

‏توضیحات : ‏
‏« الظُّلَلِ » : جمع ظُلَّة ، سایه‌بانها . مراد کوهها ( نگا : اعراف‌ / 171 ، هود / 42 ) ، یا ابرها است . « دَعَوُا اللهَ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ » : ( نگا : اعراف‌ / 29 ، یونس‌ / 22 ، عنکبوت‌ / 65 ) . « مُقْتَصِدٌ » : معتدل . میانه‌رو . مراد کسی است که بین خوف و رجا بسر می‌برد و راه افراط و تفریط در پیش نمی‌گیرد ( نگا : مائده‌ / 66 ) . « خَتَّارٍ » : غدّار . مراد عهدشکن ستم‌پیشه‌ای است که عهود خدا با خود را مراعات نمی‌دارد . « کَفُورٍ » : بسیار ناسپاس . کسی که نسبت به نعمتهای خدا سخت کفران می‌ورزد .‏

سوره لقمان آیه 33
‏متن آیه : ‏
‏ یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَاخْشَوْا یَوْماً لَّا یَجْزِی وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَیْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَلَا یَغُرَّنَّکُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ای مردمان ! ( از خشم و عذاب ) خدا بپرهیزید ، و از روزی بترسید که نه پدری مسؤولیّت اعمال فرزندش را می‌پذیرد و کاری برای او برآورده می‌کند ، و نه فرزندی اصلاً مسؤولیّت اعمال پدرش را می‌پذیرد و کاری برای او برآورده می‌سازد . وعده خدا ( به فرا رسیدن قیامت ) حق است . پس زندگانی دنیا شما را گول نزند و ( مال و مقام و نفس امّاره و اهریمن ) فریبکار شما را درباره خدا نفریبد .‏

‏توضیحات : ‏
‏« لایَجْزی‌ » : برآورده نمی‌کند . سزا و جزای او را به عهده نمی‌گیرد ( نگا : بقره‌ / 48 و 123 ) . « جازٍ » : برآورده کننده و به عهده گیرنده . « الْغَرُورُ » : هر چیز که انسان را گول زند ، از قبیل : اهریمن ، نفس امّاره . دارائی . مقام . شهوات و لذّات .‏

سوره لقمان آیه 34
‏متن آیه : ‏
‏ إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَیُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ مَّاذَا تَکْسِبُ غَداً وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آگاهی از فرا رسیدن قیامت ویژه خدا است ، و او است که باران را می‌باراند ، و مطّلع است از آنچه در رحمهای ( مادران ) است ، و هیچ کسی نمی‌داند فردا چه چیز فراچنگ می‌آورد ، و هیچ کسی نمی‌داند که در کدام سرزمینی می‌میرد . قطعاً خدا آگاه و باخبر ( از موارد مذکور ) است .‏

‏توضیحات : ‏
‏« عِلْمُ السَّاعَةِ » : آگاهی از وقوع قیامت . « یُنَزِّلُ الْغَیْثَ » : مراد این است که تنها خدا می‌داند در چه موقع باران می‌بارد و کدام منطقه را زیر پوشش قرار می‌دهد و دقیقاً چه مقدار در دشت و بیابان و کوه و درّه می‌بارد . « یَعْلَمُ مَا فِی الأرْحَامِ » : مراد آگاهی از تمام خصوصیّات و جزئیّات کودک است . از قبیل پسر و دختر بودن ، و استعدادهای درونی و ویژگیهای بیرونی جنین و به طور کلّی کیفیّات روحی و صفات جسمانی و اوضاع حال و آینده او است‌ ؛ نه گوشه‌ای از احوال فعلی وی . « مَاذَا تَکْسِبُ غَداً » : مراد از کسب ، همه چیزهائی است که برای انسان حاصل می‌شود ، اعم از این که به سود او باشد یا به زیان او . همچون : خیر ، شرّ ، صحّت ، مرض ، و . . . مراد از ( غَداً ) زمان آینده است ولو این که لحظه‌ای بعد باشد ( نگا : کهف‌ / 23 ) . خلاصه مراد از عدم آگاهی مردم از امور پنجگانه مذکور در آیه ، خصوصیّات و جزئیّات هر یک از موارد است .‏