سوره زمر

سُورَةُ الزُّمَرِ

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿ تَنزِیلُ ٱلۡکِتَٰبِ مِنَ ٱللَّهِ ٱلۡعَزِیزِ ٱلۡحَکِیمِ ١ إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ فَٱعۡبُدِ ٱللَّهَ مُخۡلِصٗا لَّهُ ٱلدِّینَ ٢ أَلَا لِلَّهِ ٱلدِّینُ ٱلۡخَالِصُۚ وَٱلَّذِینَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِیَآءَ مَا نَعۡبُدُهُمۡ إِلَّا لِیُقَرِّبُونَآ إِلَى ٱللَّهِ زُلۡفَىٰٓ إِنَّ ٱللَّهَ یَحۡکُمُ بَیۡنَهُمۡ فِی مَا هُمۡ فِیهِ یَخۡتَلِفُونَۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَهۡدِی مَنۡ هُوَ کَٰذِبٞ کَفَّارٞ ٣ لَّوۡ أَرَادَ ٱللَّهُ أَن یَتَّخِذَ وَلَدٗا لَّٱصۡطَفَىٰ مِمَّا یَخۡلُقُ مَا یَشَآءُۚ سُبۡحَٰنَهُۥۖ هُوَ ٱللَّهُ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّارُ ٤ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِٱلۡحَقِّۖ یُکَوِّرُ ٱلَّیۡلَ عَلَى ٱلنَّهَارِ وَیُکَوِّرُ ٱلنَّهَارَ عَلَى ٱلَّیۡلِۖ وَسَخَّرَ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَۖ کُلّٞ یَجۡرِی لِأَجَلٖ مُّسَمًّىۗ أَلَا هُوَ ٱلۡعَزِیزُ ٱلۡغَفَّٰرُ ٥﴾

به نام خداوند بخشندۀ مهربان

فروفرستادن این کتاب از جانب خداى غالب با حکمت است. ﴿1﴾هرآیینه ما فروفرستادیم به سوى تو کتاب را به راستى، پس عبادت کن خدا را خالص کرده براى او پرستش. ﴿2﴾آگاه باش! مر خدای راست [994]پرستش کردن خالص [995]و آنان‌که دوستان گرفتند بجز خدا [و گفتند]: عبادت نمى‏کنیم ایشان را مگر براى آنکه نزدیک سازند ما را به خدا در مرتبۀ قرب، هرآیینه خدا حکم می‌کند میان ایشان در آنچه ایشان در آن اختلاف دارند. هرآیینه خدا راه نمى‏نماید کسى را که دروغگوی ناسپاس است. ﴿3﴾اگر خواستى خدا که فرزند گیرد، البته برگزیدى از آن جمله که خلق کرده است چیزی را که می‌خواست. پاکى او راست. همونست خدای یگانۀ باقوّت. ﴿4﴾آفرید آسمان‌ها و زمین به تدبیر درست. مى‏پیچاند شب را به روز و مى‏پیچاند روز را بر شب و رام ساخت آفتاب و ماه را، هر یکى می‌رود در زمان معین. آگاه باش! همونست غالب آمرزنده. ﴿5﴾

﴿ خَلَقَکُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ ثُمَّ جَعَلَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَأَنزَلَ لَکُم مِّنَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ ثَمَٰنِیَةَ أَزۡوَٰجٖۚ یَخۡلُقُکُمۡ فِی بُطُونِ أُمَّهَٰتِکُمۡ خَلۡقٗا مِّنۢ بَعۡدِ خَلۡقٖ فِی ظُلُمَٰتٖ ثَلَٰثٖۚ ذَٰلِکُمُ ٱللَّهُ رَبُّکُمۡ لَهُ ٱلۡمُلۡکُۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ فَأَنَّىٰ تُصۡرَفُونَ ٦ إِن تَکۡفُرُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِیٌّ عَنکُمۡۖ وَلَا یَرۡضَىٰ لِعِبَادِهِ ٱلۡکُفۡرَۖ وَإِن تَشۡکُرُواْ یَرۡضَهُ لَکُمۡۗ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّکُم مَّرۡجِعُکُمۡ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمۡ تَعۡمَلُونَۚ إِنَّهُۥ عَلِیمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ ٧ ۞وَإِذَا مَسَّ ٱلۡإِنسَٰنَ ضُرّٞ دَعَا رَبَّهُۥ مُنِیبًا إِلَیۡهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُۥ نِعۡمَةٗ مِّنۡهُ نَسِیَ مَا کَانَ یَدۡعُوٓاْ إِلَیۡهِ مِن قَبۡلُ وَجَعَلَ لِلَّهِ أَندَادٗا لِّیُضِلَّ عَن سَبِیلِهِۦۚ قُلۡ تَمَتَّعۡ بِکُفۡرِکَ قَلِیلًا إِنَّکَ مِنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ ٨ أَمَّنۡ هُوَ قَٰنِتٌ ءَانَآءَ ٱلَّیۡلِ سَاجِدٗا وَقَآئِمٗا یَحۡذَرُ ٱلۡأٓخِرَةَ وَیَرۡجُواْ رَحۡمَةَ رَبِّهِۦۗ قُلۡ هَلۡ یَسۡتَوِی ٱلَّذِینَ یَعۡلَمُونَ وَٱلَّذِینَ لَا یَعۡلَمُونَۗ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٩ قُلۡ یَٰعِبَادِ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ رَبَّکُمۡۚ لِلَّذِینَ أَحۡسَنُواْ فِی هَٰذِهِ ٱلدُّنۡیَا حَسَنَةٞۗ وَأَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةٌۗ إِنَّمَا یُوَفَّى ٱلصَّٰبِرُونَ أَجۡرَهُم بِغَیۡرِ حِسَابٖ ١٠﴾

آفرید شما را از یک شخص، باز بیافرید از آن شخص زنش را و فروفرستاد براى شما از چهارپایان، هشت قسم [996]. مى‏آفریند شما را در شکم مادران یک نوع آفریدن بعد از آفریدن دیگر در تاریکی‌های سه‏گانه [997]، این است خدا، پروردگار شما، مر او راست پادشاهى، نیست هیچ معبود مگر او. پس از کجاگردانیده می‌شوید؟. ﴿6﴾اگر ناسپاسى کنید، پس هرآیینه خدا بى‏نیازست از شما و نمى‏پسندد در حق بندگان خود ناسپاسى را و اگر سپاسدارى کنید، پسند کند براى شما و بر نداد هیچ بردارنده بار دیگرى را. باز به سوى پروردگار شما بازگشت شما است. پس خبر دهد شما را به آنچه می‌کردید، هرآیینه او داناست به مکنون سینه‌ها. ﴿7﴾و چون برسد آدمى را رنجى، دعا کند به جناب پروردگار خود رجوع کرده به سوى او. باز چون عطا کندش نعمتى از نزدیک خود، فراموش سازد آنچه دعا مى‏کرد به جهت او پیش از این و مقرر کند براى خدا همسران را تاگمراه کند از راه خدا. بگو: بهره‏مند باش به کفر خود اندک زمانى. هرآیینه تو از اهل دوزخى. ﴿8﴾آیا آن ناسپاس مشرک بهتر است یا کسی که او عبادت کننده است در ساعت‌هایى از شب، سجده‏کنان و ایستاده شده مى‏ترسد از آخرت و امید مى‏دارد رحمت پروردگار خود را؟ بگو: آیا برابر مى‏شوند آنان‌که می‌دانند و آنان‌که نمى‏دانند؟ جز این نیست که پندپذیر می‌شوند خداوندانِ خِرد. ﴿9﴾بگو [یا محمّد از طرف من]: اى بندگان من که ایمان آورده‏اید! بترسید از پروردگار خود، مر آنان راکه نیکوکارى می‌کردند در این دنیا، حالت نیک باشد و زمین خدا گشاده است. جز این نیست که تمام داده می‌شود صابران را مزد ایشان بى‌شمار [998]. ﴿10﴾

﴿ قُلۡ إِنِّیٓ أُمِرۡتُ أَنۡ أَعۡبُدَ ٱللَّهَ مُخۡلِصٗا لَّهُ ٱلدِّینَ ١١ وَأُمِرۡتُ لِأَنۡ أَکُونَ أَوَّلَ ٱلۡمُسۡلِمِینَ ١٢ قُلۡ إِنِّیٓ أَخَافُ إِنۡ عَصَیۡتُ رَبِّی عَذَابَ یَوۡمٍ عَظِیمٖ ١٣ قُلِ ٱللَّهَ أَعۡبُدُ مُخۡلِصٗا لَّهُۥ دِینِی ١٤ فَٱعۡبُدُواْ مَا شِئۡتُم مِّن دُونِهِۦۗ قُلۡ إِنَّ ٱلۡخَٰسِرِینَ ٱلَّذِینَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَأَهۡلِیهِمۡ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۗ أَلَا ذَٰلِکَ هُوَ ٱلۡخُسۡرَانُ ٱلۡمُبِینُ ١٥ لَهُم مِّن فَوۡقِهِمۡ ظُلَلٞ مِّنَ ٱلنَّارِ وَمِن تَحۡتِهِمۡ ظُلَلٞۚ ذَٰلِکَ یُخَوِّفُ ٱللَّهُ بِهِۦ عِبَادَهُۥۚ یَٰعِبَادِ فَٱتَّقُونِ ١٦ وَٱلَّذِینَ ٱجۡتَنَبُواْ ٱلطَّٰغُوتَ أَن یَعۡبُدُوهَا وَأَنَابُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ لَهُمُ ٱلۡبُشۡرَىٰۚ فَبَشِّرۡ عِبَادِ ١٧ ٱلَّذِینَ یَسۡتَمِعُونَ ٱلۡقَوۡلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحۡسَنَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِکَ ٱلَّذِینَ هَدَىٰهُمُ ٱللَّهُۖ وَأُوْلَٰٓئِکَ هُمۡ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ١٨ أَفَمَنۡ حَقَّ عَلَیۡهِ کَلِمَةُ ٱلۡعَذَابِ أَفَأَنتَ تُنقِذُ مَن فِی ٱلنَّارِ ١٩ لَٰکِنِ ٱلَّذِینَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ لَهُمۡ غُرَفٞ مِّن فَوۡقِهَا غُرَفٞ مَّبۡنِیَّةٞ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَعۡدَ ٱللَّهِ لَا یُخۡلِفُ ٱللَّهُ ٱلۡمِیعَادَ ٢٠ أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَسَلَکَهُۥ یَنَٰبِیعَ فِی ٱلۡأَرۡضِ ثُمَّ یُخۡرِجُ بِهِۦ زَرۡعٗا مُّخۡتَلِفًا أَلۡوَٰنُهُۥ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَىٰهُ مُصۡفَرّٗا ثُمَّ یَجۡعَلُهُۥ حُطَٰمًاۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَذِکۡرَىٰ لِأُوْلِی ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٢١﴾

بگو: هرآیینه فرموده شد مرا که عبادت کنم خداى را خالص ساخته براى او پرستش. ﴿11﴾و فرموده شد مرا به آنکه باشم نخستینِ مسلمانان. ﴿12﴾بگو: هرآیینه من می‌ترسم اگر نافرمانىِ پروردگار خود کنم از عذاب روز بزرگ. ﴿13﴾بگو: خدا را عبادت مى‏کنم خالص ساخته براى او پرستش خود را [999]. ﴿14﴾پس عبادت کنید هر که را خواهید بجز خدا. بگو: هرآیینه زیانکاران آنانند که در زیان دادند خویشتن را و اهل خود را روز قیامت [1000]. آگاه باش! این مقدمه همان است زیان ظاهر. ﴿15﴾ایشان را از بالاى ایشان سایه‌بان‌ها باشند از آتش و از زیر ایشان نیز مثل سایه‌بان‌ها. [این عذاب] می‌ترساند خدا از آن بندگان خود را. اى بندگان من! بترسید از من. ﴿16﴾و آنان‌که احتراز کردند از بت، از آنکه عبادت کنند او را و رجوع کردند به سوى خدا، ایشان راست مژده، پس مژده ده آن بندگان مرا. ﴿17﴾که مى‏شنوند سخن، پس پیروى مى‏نمایند نیکوترین آن را. ایشانند آنان‌که هدایت کرده است ایشان را خدا و ایشانند خداوندان خرد. ﴿18﴾پس کسی که ثابت شد بر وى وعدۀ عذاب، آیا تو خلاص توانى کرد آن دوزخى را؟. ﴿19﴾لیکن آنان‌که ترسیدند از پروردگار خود، ایشان راست محل‌هاى بلند، بالاى آن محل‌هایی دیگر عمارت کرده شده، می‌رود زیر آن جوی‌ها. وعده کرده است خدا. خلاف نمى‏کند خدا وعده را. ﴿20﴾آیا ندیدى که خدا فروفرستاد از آسمان، آبى، پس درآورد آن را به چشمه‌سارها در زمین، باز برمى‏آرد به سبب آن کشت را گوناگون اقسام و باز خشک می‌شود، پس مى‏بینى آن را زرد شده، باز می‌کند آن را ریزه ریزه. هرآیینه در این مقدمه پندى هست خداوندانِ خرد را. ﴿21﴾

﴿ أَفَمَن شَرَحَ ٱللَّهُ صَدۡرَهُۥ لِلۡإِسۡلَٰمِ فَهُوَ عَلَىٰ نُورٖ مِّن رَّبِّهِۦۚ فَوَیۡلٞ لِّلۡقَٰسِیَةِ قُلُوبُهُم مِّن ذِکۡرِ ٱللَّهِۚ أُوْلَٰٓئِکَ فِی ضَلَٰلٖ مُّبِینٍ ٢٢ ٱللَّهُ نَزَّلَ أَحۡسَنَ ٱلۡحَدِیثِ کِتَٰبٗا مُّتَشَٰبِهٗا مَّثَانِیَ تَقۡشَعِرُّ مِنۡهُ جُلُودُ ٱلَّذِینَ یَخۡشَوۡنَ رَبَّهُمۡ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمۡ وَقُلُوبُهُمۡ إِلَىٰ ذِکۡرِ ٱللَّهِۚ ذَٰلِکَ هُدَى ٱللَّهِ یَهۡدِی بِهِۦ مَن یَشَآءُۚ وَمَن یُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِنۡ هَادٍ ٢٣ أَفَمَن یَتَّقِی بِوَجۡهِهِۦ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۚ وَقِیلَ لِلظَّٰلِمِینَ ذُوقُواْ مَا کُنتُمۡ تَکۡسِبُونَ ٢٤ کَذَّبَ ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِهِمۡ فَأَتَىٰهُمُ ٱلۡعَذَابُ مِنۡ حَیۡثُ لَا یَشۡعُرُونَ ٢٥ فَأَذَاقَهُمُ ٱللَّهُ ٱلۡخِزۡیَ فِی ٱلۡحَیَوٰةِ ٱلدُّنۡیَاۖ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَکۡبَرُۚ لَوۡ کَانُواْ یَعۡلَمُونَ ٢٦ وَلَقَدۡ ضَرَبۡنَا لِلنَّاسِ فِی هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ مِن کُلِّ مَثَلٖ لَّعَلَّهُمۡ یَتَذَکَّرُونَ ٢٧ قُرۡءَانًا عَرَبِیًّا غَیۡرَ ذِی عِوَجٖ لَّعَلَّهُمۡ یَتَّقُونَ ٢٨ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا رَّجُلٗا فِیهِ شُرَکَآءُ مُتَشَٰکِسُونَ وَرَجُلٗا سَلَمٗا لِّرَجُلٍ هَلۡ یَسۡتَوِیَانِ مَثَلًاۚ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِۚ بَلۡ أَکۡثَرُهُمۡ لَا یَعۡلَمُونَ ٢٩ إِنَّکَ مَیِّتٞ وَإِنَّهُم مَّیِّتُونَ ٣٠ ثُمَّ إِنَّکُمۡ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ عِندَ رَبِّکُمۡ تَخۡتَصِمُونَ ٣١﴾

آیا کسی که گشاده کرده است خدا سینۀ او را براى دین اسلام پس او بر روشنى باشد از جانب پروردگار خود، مانند سخت دلان است؟ پس واى آنان را که سخت است دل ایشان از یاد خدا، ایشانند در گمراهى ظاهر. ﴿22﴾خدا نازل ساخت بهترینِ سخن، کتابى که بعض او مانند دیگر است آیات دو تو [1001]، موى خیز می‌شود از شنیدن آن پوست آنان‌که می‌ترسند از پروردگار خود، بعد از آن نرم می‌شود پوست ایشان و دلِ ایشان نزدیک ذکر خدا. این است هدایت خدا، راه مى‏نماید به آن هر که را خواهد و هر که را گمراه کند خدا، پس نیست او را هیچ راه نماینده. ﴿23﴾آیا کسی که احتراز مى‏کند به روى خود از سختى عذاب روز قیامت [1002]، و گفته شود ستمکاران را: بچشید وبال آنچه مى‏کردید. ﴿24﴾به دروغ نسبت کردند آنان‌که پیش از ایشان بودند، پس بیامد بدیشان عذاب آنجا که نمى‏دانستند. ﴿25﴾پس چشانید ایشان را خدا خوارى در زندگانى دنیا و هرآیینه عقوبت آخرت سخت‏تر است اگر مى‏دانستند. ﴿26﴾و هرآیینه بیان کردیم براى مردمان در این قرآن از هر نوع داستان، بُوَد که ایشان پند گیرند. ﴿27﴾[فرود آوردیم] قرآن عربى بى‌عیب، بُوَد که ایشان پرهیزگارى کنند. ﴿28﴾بیان کرد خدا داستانى بنده‌ای که در وى شریکانِ مختلف‏اند و بنده‌ای مسلَّم براى مردى، آیا برابرند در صفت؟ ستایش خدای راست بلکه اکثر ایشان نمى‏دانند [1003]. ﴿29﴾[یا محمد] هرآیینه تو خواهى مرد و هرآیینه ایشان خواهند مرد. ﴿30﴾باز البته شما روز قیامت نزدیک پروردگار خویش با یکدیگر خصومت خواهید کرد. ﴿31﴾

﴿ ۞فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن کَذَبَ عَلَى ٱللَّهِ وَکَذَّبَ بِٱلصِّدۡقِ إِذۡ جَآءَهُۥٓۚ أَلَیۡسَ فِی جَهَنَّمَ مَثۡوٗى لِّلۡکَٰفِرِینَ ٣٢ وَٱلَّذِی جَآءَ بِٱلصِّدۡقِ وَصَدَّقَ بِهِۦٓ أُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُتَّقُونَ ٣٣ لَهُم مَّا یَشَآءُونَ عِندَ رَبِّهِمۡۚ ذَٰلِکَ جَزَآءُ ٱلۡمُحۡسِنِینَ ٣٤ لِیُکَفِّرَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ أَسۡوَأَ ٱلَّذِی عَمِلُواْ وَیَجۡزِیَهُمۡ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ ٱلَّذِی کَانُواْ یَعۡمَلُونَ ٣٥ أَلَیۡسَ ٱللَّهُ بِکَافٍ عَبۡدَهُۥۖ وَیُخَوِّفُونَکَ بِٱلَّذِینَ مِن دُونِهِۦۚ وَمَن یُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِنۡ هَادٖ ٣٦ وَمَن یَهۡدِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّضِلٍّۗ أَلَیۡسَ ٱللَّهُ بِعَزِیزٖ ذِی ٱنتِقَامٖ ٣٧ وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ لَیَقُولُنَّ ٱللَّهُۚ قُلۡ أَفَرَءَیۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ إِنۡ أَرَادَنِیَ ٱللَّهُ بِضُرٍّ هَلۡ هُنَّ کَٰشِفَٰتُ ضُرِّهِۦٓ أَوۡ أَرَادَنِی بِرَحۡمَةٍ هَلۡ هُنَّ مُمۡسِکَٰتُ رَحۡمَتِهِۦۚ قُلۡ حَسۡبِیَ ٱللَّهُۖ عَلَیۡهِ یَتَوَکَّلُ ٱلۡمُتَوَکِّلُونَ ٣٨ قُلۡ یَٰقَوۡمِ ٱعۡمَلُواْ عَلَىٰ مَکَانَتِکُمۡ إِنِّی عَٰمِلٞۖ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ ٣٩ مَن یَأۡتِیهِ عَذَابٞ یُخۡزِیهِ وَیَحِلُّ عَلَیۡهِ عَذَابٞ مُّقِیمٌ ٤٠﴾

پس کیست ستمکارتر از کسی که دوروغ بر بست بر خدا و دروغ داشت دین راست را چون بیامد به او؟ آیا نیست در دوزخ جاى کافران؟. ﴿32﴾و آن که آورد دین راست را و آن که باور داشت آن را، آن جماعت ایشانند متقیان. ﴿33﴾ایشان را است آنچه خواهند نزدیک پروردگار ایشان، این است جزاى نیکوکاران. ﴿34﴾تا زایل کند خدا از ایشان بدترین آنچه کردند و بدهد ایشان را مزد ایشان به حسب نیکوترینِ آنچه مى‏کردند. ﴿35﴾آیا نیست خدا کارساز، بندۀ خود را؟ و می‌ترسانند تو را به آنان‌که عیر خدایند و هر که را گمراه کند خدا، پس نیست او را هیچ راه نماینده. ﴿36﴾و هر که را راه نماید خدا، پس نیست او را هیچ گمراه کننده. آیا نیست خدا غالبِ خداوندِ انتقام کشیدن؟. ﴿37﴾و اگر بپرسى ایشان را: که آفرید آسمان‌ها و زمین؟ البته بگویند: خدا آفرید. بگو: دیدید آن را که مى‏پرستید بجز خدا، اگر خواهد در حق من خداى تعالى سختى را، آیا این بتان دفع کنندۀ سختىِ او هستند؟ یا اگر خواهد در حق بخشایشى، آیا این بتان بازدارندۀ بخشایش او هستند؟ بگو: بس است مرا خدا، بر وى توکل می‌کنند توکل کنندگان. ﴿38﴾بگو: اى قوم من! عمل کنید بر وضع خود، هرآیینه من نیز عمل کننده‏ام بر وضع خود، پس خواهید دانست. ﴿39﴾کسى را که بیایدش عذابى که رسوا کندش و کسى را که فرود آید بر وى عذاب دایم. ﴿40﴾

﴿ إِنَّآ أَنزَلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ لِلنَّاسِ بِٱلۡحَقِّۖ فَمَنِ ٱهۡتَدَىٰ فَلِنَفۡسِهِۦۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیۡهَاۖ وَمَآ أَنتَ عَلَیۡهِم بِوَکِیلٍ ٤١ ٱللَّهُ یَتَوَفَّى ٱلۡأَنفُسَ حِینَ مَوۡتِهَا وَٱلَّتِی لَمۡ تَمُتۡ فِی مَنَامِهَاۖ فَیُمۡسِکُ ٱلَّتِی قَضَىٰ عَلَیۡهَا ٱلۡمَوۡتَ وَیُرۡسِلُ ٱلۡأُخۡرَىٰٓ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمًّىۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَأٓیَٰتٖ لِّقَوۡمٖ یَتَفَکَّرُونَ ٤٢ أَمِ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ شُفَعَآءَۚ قُلۡ أَوَلَوۡ کَانُواْ لَا یَمۡلِکُونَ شَیۡ‍ٔٗا وَلَا یَعۡقِلُونَ ٤٣ قُل لِّلَّهِ ٱلشَّفَٰعَةُ جَمِیعٗاۖ لَّهُۥ مُلۡکُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ ثُمَّ إِلَیۡهِ تُرۡجَعُونَ ٤٤ وَإِذَا ذُکِرَ ٱللَّهُ وَحۡدَهُ ٱشۡمَأَزَّتۡ قُلُوبُ ٱلَّذِینَ لَا یُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِۖ وَإِذَا ذُکِرَ ٱلَّذِینَ مِن دُونِهِۦٓ إِذَا هُمۡ یَسۡتَبۡشِرُونَ ٤٥ قُلِ ٱللَّهُمَّ فَاطِرَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ عَٰلِمَ ٱلۡغَیۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ أَنتَ تَحۡکُمُ بَیۡنَ عِبَادِکَ فِی مَا کَانُواْ فِیهِ یَخۡتَلِفُونَ ٤٦ وَلَوۡ أَنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُواْ مَا فِی ٱلۡأَرۡضِ جَمِیعٗا وَمِثۡلَهُۥ مَعَهُۥ لَٱفۡتَدَوۡاْ بِهِۦ مِن سُوٓءِ ٱلۡعَذَابِ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۚ وَبَدَا لَهُم مِّنَ ٱللَّهِ مَا لَمۡ یَکُونُواْ یَحۡتَسِبُونَ ٤٧ ﴾

هرآیینه ما فرود آوردیم بر تو کتاب را براى مردمان به راستى. پس هر که راه‏یاب شد، پس نفع او را است و هر که گمراه شد، پس جز این نیست که گمراه می‌شود به ضرر خود و نیستى بر ایشان نگاهبان. ﴿41﴾خداى تعالى قبض ارواح می‌کند نزدیک موت آن و آن روح که نمرده است، قبض آن می‌کند نزدیک خواب آن، پس نگاه می‌دارد آن را که حکم موت کرده است بر وى و می‌گذارد آن دیگر را تا وقتى معین. هرآیینه در این مقدمه، نشانه‌هاست براى قومى که تأمّل مى‏کنند. ﴿42﴾آیا شفاعت کنندگان گرفته‏اند بجز خدا؟ بگو: ایشان را که گرفتید اگرچه نمى‏توانستند هیچ کارى و نمى‏دانستند؟. ﴿43﴾بگو: در اختیار خدا است شفاعت، همه یکجا. مر او را است پادشاهى آسمان‌ها و زمین، باز به سوى او گردانیده خواهید شد. ﴿44﴾و چون یاد کرده شود نام خدا، تنها، متنفّر شود دل آنان‌که ایمان نمى‏آرند به آخرت و چون یاد کرده شوند آنان‌که بجز او هستند، ناگاه ایشان شادمان می‌شوند. ﴿45﴾بگو: بار خدایا! اى پیدا کنندۀ آسمان‌ها و زمین! دانندۀ نهان و آشکارا! تو حکم کنى میان بندگان خود در چیزى که ایشان در آن اختلاف می‌کردند. ﴿46﴾و اگر باشد آنان را که ستم کردند، آنچه در زمین است، همه یکجا و مانند آن همراه آن، البته عوض خود دهند آن را به سبب سختى عذاب در روز قیامت و ظاهر شود ایشان را از جانب خدا آنچه گمان نمى‏داشتند. ﴿47﴾

﴿ وَبَدَا لَهُمۡ سَیِّ‍َٔاتُ مَا کَسَبُواْ وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُواْ بِهِۦ یَسۡتَهۡزِءُونَ ٤٨ فَإِذَا مَسَّ ٱلۡإِنسَٰنَ ضُرّٞ دَعَانَا ثُمَّ إِذَا خَوَّلۡنَٰهُ نِعۡمَةٗ مِّنَّا قَالَ إِنَّمَآ أُوتِیتُهُۥ عَلَىٰ عِلۡمِۢۚ بَلۡ هِیَ فِتۡنَةٞ وَلَٰکِنَّ أَکۡثَرَهُمۡ لَا یَعۡلَمُونَ ٤٩ قَدۡ قَالَهَا ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِهِمۡ فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا کَانُواْ یَکۡسِبُونَ ٥٠ فَأَصَابَهُمۡ سَیِّ‍َٔاتُ مَا کَسَبُواْۚ وَٱلَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنۡ هَٰٓؤُلَآءِ سَیُصِیبُهُمۡ سَیِّ‍َٔاتُ مَا کَسَبُواْ وَمَا هُم بِمُعۡجِزِینَ ٥١ أَوَ لَمۡ یَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ یَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن یَشَآءُ وَیَقۡدِرُۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَأٓیَٰتٖ لِّقَوۡمٖ یُؤۡمِنُونَ ٥٢ ۞قُلۡ یَٰعِبَادِیَ ٱلَّذِینَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَةِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِیعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ ٥٣ وَأَنِیبُوٓاْ إِلَىٰ رَبِّکُمۡ وَأَسۡلِمُواْ لَهُۥ مِن قَبۡلِ أَن یَأۡتِیَکُمُ ٱلۡعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ ٥٤ وَٱتَّبِعُوٓاْ أَحۡسَنَ مَآ أُنزِلَ إِلَیۡکُم مِّن رَّبِّکُم مِّن قَبۡلِ أَن یَأۡتِیَکُمُ ٱلۡعَذَابُ بَغۡتَةٗ وَأَنتُمۡ لَا تَشۡعُرُونَ ٥٥ أَن تَقُولَ نَفۡسٞ یَٰحَسۡرَتَىٰ عَلَىٰ مَا فَرَّطتُ فِی جَنۢبِ ٱللَّهِ وَإِن کُنتُ لَمِنَ ٱلسَّٰخِرِینَ ٥٦ ﴾

و ظاهر شود ایشان را جزاى بد آنچه کرده بودند و درگیرد ایشان را آنچه بدان استهزاء می‌کردند. ﴿48﴾پس چون برسد آدمى را سختى، بخواند ما را. باز چون بدهیم او را نعمتى از طرف خود، گوید: جز این نیست که داده شده است این نعمت مرا بنا بر دانشى که در من است، بلکه این نعمت آزمایشى است و لیکن اکثر ایشان نمى‏دانند. ﴿49﴾هرآیینه گفتند این کلمه، آنان‌که پیش از ایشان بودند، پس دفع نکرد از سر ایشان بلا را آنچه مى‏کردند. ﴿50﴾پس رسید بدیشان عقوبت‌های آنچه کردند و آنان‌که ستم کردند از این جماعت، خواهد رسید بدیشان عقوبت‌هاى آنچه کردند و نیستند ایشان عاجز کننده. ﴿51﴾آیا ندانسته‏اند که خدا گشاده می‌سازد رزق را براى هر که می‌خواهد و تنگ می‌کند براى هر که خواهد؟ هرآیینه در این کار نشانه‏ها است قومى راکه ایمان مى‏آرند. ﴿52﴾بگو [از طرف من]: اى آن بندگان من! که تجاوز از حد کردند بر خود، ناامید مشوید از رحمت خدا. هرآیینه خدا مى‏آمرزد گناهان را همه یکجا، هرآیینه خدا همون است آمرزگار مهربان. ﴿53﴾و رجوع کنید به سوى پروردگار خویش و منقاد شوید او را پیش از آنکه بیاید به شما عقوبت، باز مدد کرده نشوید. ﴿54﴾و پیروى کنید نیکوترین آنچه فروفرستاده شد به سوى شما از جانب پروردگار شما، پیش از آنکه بیاید به شما عذاب، ناگهان و شما خبردار نباشید. ﴿55﴾[رجوع به خدا کنید و اتباع قرآن نمایید] به جهت ترس از آنکه گوید شخصى: واى پشیمانى من! بر تقصیر کردن من در حق خدا و هرآیینه من بودم از تمسخر کنندگان. ﴿56﴾

﴿ أَوۡ تَقُولَ لَوۡ أَنَّ ٱللَّهَ هَدَىٰنِی لَکُنتُ مِنَ ٱلۡمُتَّقِینَ ٥٧ أَوۡ تَقُولَ حِینَ تَرَى ٱلۡعَذَابَ لَوۡ أَنَّ لِی کَرَّةٗ فَأَکُونَ مِنَ ٱلۡمُحۡسِنِینَ ٥٨ بَلَىٰ قَدۡ جَآءَتۡکَ ءَایَٰتِی فَکَذَّبۡتَ بِهَا وَٱسۡتَکۡبَرۡتَ وَکُنتَ مِنَ ٱلۡکَٰفِرِینَ ٥٩ وَیَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ تَرَى ٱلَّذِینَ کَذَبُواْ عَلَى ٱللَّهِ وُجُوهُهُم مُّسۡوَدَّةٌۚ أَلَیۡسَ فِی جَهَنَّمَ مَثۡوٗى لِّلۡمُتَکَبِّرِینَ ٦٠ وَیُنَجِّی ٱللَّهُ ٱلَّذِینَ ٱتَّقَوۡاْ بِمَفَازَتِهِمۡ لَا یَمَسُّهُمُ ٱلسُّوٓءُ وَلَا هُمۡ یَحۡزَنُونَ ٦١ ٱللَّهُ خَٰلِقُ کُلِّ شَیۡءٖۖ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ وَکِیلٞ ٦٢ لَّهُۥ مَقَالِیدُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَٱلَّذِینَ کَفَرُواْ بِ‍َٔایَٰتِ ٱللَّهِ أُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ ٦٣ قُلۡ أَفَغَیۡرَ ٱللَّهِ تَأۡمُرُوٓنِّیٓ أَعۡبُدُ أَیُّهَا ٱلۡجَٰهِلُونَ ٦٤ وَلَقَدۡ أُوحِیَ إِلَیۡکَ وَإِلَى ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِکَ لَئِنۡ أَشۡرَکۡتَ لَیَحۡبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِینَ ٦٥ بَلِ ٱللَّهَ فَٱعۡبُدۡ وَکُن مِّنَ ٱلشَّٰکِرِینَ ٦٦ وَمَا قَدَرُواْ ٱللَّهَ حَقَّ قَدۡرِهِۦ وَٱلۡأَرۡضُ جَمِیعٗا قَبۡضَتُهُۥ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ وَٱلسَّمَٰوَٰتُ مَطۡوِیَّٰتُۢ بِیَمِینِهِۦۚ سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا یُشۡرِکُونَ ٦٧ ﴾

یا گوید: اگر خدا هدایت کردى مرا، البته مى‏شدم از متقیان. ﴿57﴾یا گوید وقتى که معاینه کند عذاب را: کاش! مرا رجوع باشد [1004]تا باشم از نیکوکاران. ﴿58﴾[آنگاه خدا فرماید]: آرى! آمد پیش تو آیات من، پس دروغ داشتى آن را و تکبّر کردى و شدى از کافران. ﴿59﴾و روز قیامت ببینى آنان را که دروغ بستند بر خدا، روى ایشان سیاه شده است. آیا نیست در دوزخ جایى متکبران؟. ﴿60﴾و نجات دهد خدا متقیان را قرین رستگارى خویش شده، نرسد بدیشان سختى و نه اندوهگین شوند. ﴿61﴾خدا آفرینندۀ هر چیز است و او بر هر چیز خبر گیرنده است. ﴿62﴾مر او راست کلیدهاى آسمان‌ها و زمین [1005]و آنان‌که کافر شدند به نشانه‌هاى خدا، این جماعت ایشانند زیانکاران. ﴿63﴾بگو: آیا می‌فرمایید به من که پرستش کنم غیر خدا را اى نادانان؟!. ﴿64﴾و هرآیینه وحى فرستاده شد [یا محمد] به سوى تو و به سوى آنان‌که پیش از تو بودند که اگر شریک خدا مقرر کنى، البته نابود گردد عمل تو و البته شوى از زیانکاران. ﴿65﴾بلکه خدا را فقط عبادت کن و بشو از سپاسداران. ﴿66﴾و نشناختند خدا را حق شناختن او، و زمین همه یکجا در مشت او باشد روز قیامت و آسمان‌ها پیچیده شوند در دست راست او. پاکى او راست و برتر است از آنکه شریک او مقرّر می‌کنند. ﴿67﴾

﴿ وَنُفِخَ فِی ٱلصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِی ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُۖ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخۡرَىٰ فَإِذَا هُمۡ قِیَامٞ یَنظُرُونَ ٦٨ وَأَشۡرَقَتِ ٱلۡأَرۡضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ ٱلۡکِتَٰبُ وَجِاْیٓءَ بِٱلنَّبِیِّ‍ۧنَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَقُضِیَ بَیۡنَهُم بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ لَا یُظۡلَمُونَ ٦٩ وَوُفِّیَتۡ کُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِمَا یَفۡعَلُونَ ٧٠ وَسِیقَ ٱلَّذِینَ کَفَرُوٓاْ إِلَىٰ جَهَنَّمَ زُمَرًاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءُوهَا فُتِحَتۡ أَبۡوَٰبُهَا وَقَالَ لَهُمۡ خَزَنَتُهَآ أَلَمۡ یَأۡتِکُمۡ رُسُلٞ مِّنکُمۡ یَتۡلُونَ عَلَیۡکُمۡ ءَایَٰتِ رَبِّکُمۡ وَیُنذِرُونَکُمۡ لِقَآءَ یَوۡمِکُمۡ هَٰذَاۚ قَالُواْ بَلَىٰ وَلَٰکِنۡ حَقَّتۡ کَلِمَةُ ٱلۡعَذَابِ عَلَى ٱلۡکَٰفِرِینَ ٧١ قِیلَ ٱدۡخُلُوٓاْ أَبۡوَٰبَ جَهَنَّمَ خَٰلِدِینَ فِیهَاۖ فَبِئۡسَ مَثۡوَى ٱلۡمُتَکَبِّرِینَ ٧٢ وَسِیقَ ٱلَّذِینَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ إِلَى ٱلۡجَنَّةِ زُمَرًاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءُوهَا وَفُتِحَتۡ أَبۡوَٰبُهَا وَقَالَ لَهُمۡ خَزَنَتُهَا سَلَٰمٌ عَلَیۡکُمۡ طِبۡتُمۡ فَٱدۡخُلُوهَا خَٰلِدِینَ ٧٣ وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِی صَدَقَنَا وَعۡدَهُۥ وَأَوۡرَثَنَا ٱلۡأَرۡضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ ٱلۡجَنَّةِ حَیۡثُ نَشَآءُۖ فَنِعۡمَ أَجۡرُ ٱلۡعَٰمِلِینَ ٧٤ وَتَرَى ٱلۡمَلَٰٓئِکَةَ حَآفِّینَ مِنۡ حَوۡلِ ٱلۡعَرۡشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡۚ وَقُضِیَ بَیۡنَهُم بِٱلۡحَقِّۚ وَقِیلَ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِینَ ٧٥﴾

و دمیده شود در صور، پس بمیرد هر که در آسمان‌ها و هر که در زمین است، مگر آن که خدا خواسته است. باز دمیده شود در صور بار دیگر، پس ناگهان ایشان ایستادگانند، مى‏نگرند. ﴿68﴾و روشن شود زمین به نور پروردگار خود و نهاده شود نامۀ اعمال و آورده شود پیغامبران را و گواهان را و حکم کرده شود میان آدمیان به راستى و ایشان ستم کرده نشوند. ﴿69﴾تمام داده شود هر شخصى را جزای آنچه کرده است و خدا داناتر است به آنچه می‌کنند. ﴿70﴾و روان کرده شود کافران را به سوى دوزخ، گروه گروه، تا وقتى که بیایند نزدیک دوزخ، وا کرده شوند دروازه‏هاى آن و گویند ایشان را نگاهبانان دوزخ: آیا نیامده بودند به شما پیغامبران از جنس شما، می‌خواندند بر شما آیات پروردگار شما و مى‏ترسانیدند شما را از ملاقات این روز شما؟ گفتند: آرى! و لیکن متحقق شد حکم عذاب بر کافران. ﴿71﴾گفته شود: درآیید به دروازهاى دوزخ جاودان در آنجا، پس بد جایى متکبران است دوزخ. ﴿72﴾و روان کرده شوند آنان‌که ترسیدند از پروردگار خویش به سوى بهشت، گروه گروه، تا وقتى که بیایند نزدیک بهشت و واکرده شود دروازه‏هاى آن و گویند ایشان را نگاهبانان بهشت: سلام بر شما باد! خوشحال شدید، پس درآیید به بهشت جاودان. ﴿73﴾و گویند: سپاس خدا را که راست کرد با ما وعدۀ خود و عطا کرد ما را زمین. جاى می‌گیریم از بهشت هرجاکه خواهیم. پس نیک مزدِ کار کنندگان‏ است به بهشت. ﴿74﴾و ببینى فرشتگان را گرداگرد شده حوالى عرش، تسبیح می‌گویند همراه ستایش پروردگار خویش و حکم کرده شود میان ایشان به راستى [1006]و گفته شود: ستایش خدای راست، پروردگار عالم‌ها. ﴿75﴾

[993] یعنی دعوی وحی نکنم به غیر تحقیق. [994] یعین مقبول نزد اوست. [995] یعنی به غیر شرک. [996] یعنی نر و ماده از شتر و گاو و گوسفند وبز، والله اعلم. [997] یعنی مشیمه و رحم وبطن، والله اعلم. [998] درین آیت، تعریض است به هجرتِ حبشه. [999] یعنی از شرک. [1000] یعنی هلاک کردند خود را و اهلِ خانۀ خود را به ضلال و اضلال. [1001] یعنی وعده یا وعید و اندرز یا بشارت. [1002] یعنی بجز روی چیزی نیابد که عذاب را به آن نگه دارد و مانند اهل نجات باشد. [1003] یعنی یک بنده که چند کس مالک او باشند، ضائع شود. هم چنین کسی که معبودان بسیار را پرستش می‌کند، ضائع است و بنده‌ای که خالص برای یک کس است، آن یک کس متولی جمیع امور او باشد. همچنین کسی که موحد باشد و مخلص، خدا کارساز اوست، والله اعلم. [1004] یعنی به دنیا. [1005] یعنی مختار و متصرف اوست.