ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
تفسیر نور:
سوره شرح آیه 1
متن آیه :
أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ
ترجمه :
آیا
ما سینه تو را نگشودیم ( و دلت را از بند غم حیرت رها نساختیم ، و تاب
تحمّل نابسامانیهای محیط جاهلیّت و سختیهای مسؤولیّت بزرگ نبوّت را به تو
عطاء نکردیم ؟ ) .
توضیحات :
« أَلَمْ نَشْرَحْ . .
. » : شرح صدر . کنایه از : سعه صدر ، رهائی از غم و اندوه حیرت و ضلال
پیش از نبوّت ، تاب تحمّل مشکلات مسؤولیّت نبوّت و رهبری ، صبر و حوصله در
برابر ناملایمات محیط و دردسرهای کفّار و مشرکان و دیگران است ( نگا :
انعام / 125 ، زمر / 22 ، طه / 25 ، نحل / 106 ) .
سوره شرح آیه 2
متن آیه :
وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ
ترجمه :
و بار سنگین ( تلاش فراوان ، برای هدایت مردمان ) را از ( دوش ) تو برنداشتیم ؟
توضیحات :
«
وَضَعْنَا » : فرو آوردیم . پائین آوردیم . « وِزْر » : بار سنگین . مراد
بار کمرشکن غم و رنج حاصل از مشاهده کفر و شرک و تبهکاریها و خونریزیها و
ستمگریها و نابسامانیهای جامعه پیش از نبوّت ، و تلاش و کوشش آن حضرت برای
هدایت مردمان و دفع اذیّت و آزار ایشان در آغاز نبوّت است .
سوره شرح آیه 3
متن آیه :
الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ
ترجمه :
همان بار سنگینی که پشت تو را در هم شکسته بود ؟
توضیحات :
« أَنقَضَ » : سنگینی کرده بود . گرانبار ساخته بود . مَجازاً شکستن پشت معنی میدهد .
سوره شرح آیه 4
متن آیه :
وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ
ترجمه :
و آوازه تو را بلند نکردیم و بالا نبردیم ؟
توضیحات :
«
ذِکْر » : آوازه . نام نیک . حسن شهرت . آوای گواهی به پیغمبری محمّد ، به
دنبال گواهی به توحید خداوند ، شبانهروز دست کم پنج بار بر فراز منارهها
و بر بال امواج تلویزیونها و رادیوها در آفاق طنینانداز است .
سوره شرح آیه 5
متن آیه :
فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً
ترجمه :
چرا که همراه با سختی و دشواری ، آسایش و آسودگی است .
توضیحات :
«
فَإِنَّ . . . » : بیان علّت و سبب مطالب پیش است . « الْعُسْرِ » : سختی .
دشواری ( نگا : بقره / 185 ، طلاق / 7 ، کهف / 73 ) . « یُسْراً » :
آسایش . آسودگی .
سوره شرح آیه 6
متن آیه :
إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً
ترجمه :
مسلّماً با سختی و دشواری ، آسایش و آسودگی است .
توضیحات :
« إِنَّ مَعَ . . . » : تکرار آیه ، برای تحکیم مطلب پیشین و تأکید این سنّت خدائی در همه ادوار است .
سوره شرح آیه 7
متن آیه :
فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ
ترجمه :
هرگاه
( از کار مهمّی ) بپرداختی ، به دنبال آن ( به کار مهمّ دیگری بپرداز و در
آن بکوش و ) رنج ببر ( و فرجام کاری را آغاز کار دیگریکن ) .
توضیحات :
«
فَرَغْتَ » : فراغت یافتی . تمام شدی و بیکار ماندی . « إنصَبْ » : رنج
ببر . مؤمن باید انسان متحرّک و پویائی باشد و پس از فراغت از وظیفهای ،
آماده کوشیدن و سختی کشیدن در وظیفه دیگری باشد . چون : ما زنده به آنیم که
آرام نگیریم .
سوره شرح آیه 8
متن آیه :
وَإِلَى رَبِّکَ فَارْغَبْ
ترجمه :
و یکسره به سوی پروردگارت روی آر ( و تنها بدو دل و امید ببند ، و جز به او خود را مشغول مساز ) .
توضیحات :
« إرْغَبْ » : رغبت کن . علاقهمند شو ( نگا : قلم / 32 ) .
تفسیر نور:
سوره تین آیه 1
متن آیه :
وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ
ترجمه :
سوگند به انجیر و زیتون !
توضیحات :
«
التِّینِ » : انجیر . اشاره به دوران آدم است که او و همسرش در بهشت برگ
درختان و چهبسا انجیر را جامه و پوشش خود کردند ( نگا : اعراف / 22 ) .
کوه « طور تینا » که در دمشق قرار دارد و بر آن درختان انجیر میروید . در
میان عربها مرسوم است که نام میوهای را بر سرزمین آن اطلاق کنند ( نگا :
جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « الزَّیْتُونِ » : زیتون . اشاره به دوران نوح
است که آدم دوم لقب گرفته است . گویا در آخرین مراحل طوفان ، نوح کبوتری
را رها کرد تا درباره پیدا شدن خشکی از زیر آب جستجو کند . کبوتر با شاخه
زیتونی بازگشت و نوح فهمید که طوفان پایان گرفته است . شاخه زیتون هم اینک
رمز صلح و امنیّت است . کوه « طور زیتا » که در بیتالمقدّس است . ( نگا :
جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) .
سوره تین آیه 2
متن آیه :
وَطُورِ سِینِینَ
ترجمه :
و سوگند به طور سینین !
توضیحات :
«
طُورِ سِینِینَ » : اسم کوهی است که در صحرای سیناء قرار دارد و موسی ( ع
) در بالای آن به مناجات با خدا میپرداخت . در کنار این کوه نور شریعت
موسوی تابیدن گرفت ( نگا : مریم / 52 ) .
سوره تین آیه 3
متن آیه :
وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ
ترجمه :
و سوگند به این شهر امین ( مکّه ) !
توضیحات :
«
الْبَلَدِ الأمِینِ » : شهر امین . مراد مکّه است که چه رسد به انسانها ،
حیوانات و درختان و گیاهان و پرندگان آن در امن و امانند . نه جانداری در
آنجا کشته میشود و نه گیاهی کنده میگردد ، مگر انواعی از نباتات که مردم
بدانها نیازمندند ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « الأمِینِ » :
سرزمین دارای امن و امان ( نگا : بقره / 126 ، آلعمران / 97 ، قصص / 57
) . اشاره به دوران خاتمالانبیاء ، محمّد مصطفی ( ص ) است .
سوره تین آیه 4
متن آیه :
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ
ترجمه :
ما انسان را ( از نظر جسم و روح ) در بهترین شکل و زیباترین سیما آفریدهایم .
توضیحات :
«
لَقَدْ خَلَقْنَا . . . » : جواب قسمهای چهارگانه است . « أَحْسَنِ » :
زیباترین . بهترین . « تَقْوِیمٍ » : هیئت . سیما . در اصل تقویم ، در
آوردن چیزی به صورت مناسب و نظام معتدل و کیفیّت شایسته است ( نگا : نمونه )
ولی در بسیاری از موارد مراد از مصدر ، اثر آن است ( نگا : جزء عمّ شیخ
محمّد عبده ) . لذا در اینجا مراد ساختار انسان با دو بعد جسمانی و روحانی
است ، که « عالَم صغیر » و « موجود ناشناخته » نام گرفته است ، و خداوند
او را بزرگوار فرموده است ( نگا : اسراء / 70 ) و آفریدگار جهان در برابر
اتمام خلقت انسان ، خویشتن را ستوده است ( نگا : مؤمنون / 14 ) .
سوره تین آیه 5
متن آیه :
ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ
ترجمه :
سپس ما او را به میان پستترینِ پستان برمیگردانیم ( و از زمره بدترینِ مردمان میگردانیم ) .
توضیحات :
«
رَدَدْنَاهُ » : او را برمیگردانیم . او را قرار میدهیم . واژه ( رَدّ )
را به معنی اصلی برگرداندن ، و معنی ضمنی جعل ، یعنی قرار دادن و ساختن
دانستهاند ( نگا : روحالمعانی ، المیزان ) . « أَسْفَلَ » : پائینترین .
مفعولٌبه یا منصوب به نزع خافض است . « سَافِلِینَ » : پائینتران .
پستان . جمع مذکّر سالم است و مراد انسانهائی است که امتیاز انسانیّت خود
را نادیده میگیرند ، و به جای پیمودن قوس صعودی ایمان و دینداری ، قوس
نزولی کفر و بیدینی را طی میکنند ، و از درجه والای اعلی علّیّین به
ژرفای گودالّ اسفل سافلین فرو میافتند . « رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ
سَافِلِینَ » : این بند ، بدین واقعیّت اشاره دارد که : کسانی که راه کفر و
شرک و ستمگری و زورگوئی و سایر مفاسد را در پیش میگیرند ، از مقام
انسانیّت سقوط میکنند و در نظر خدا از پستان پست بشمار میآیند ، و در
دنیا از زمره ناپاکان ، و در آخرت از جمله دوزخیانند ( نگا : نساء / 145 ،
صافّات / 98 ، فصّلت / 29 ، بیّنه / 6 ) .
سوره تین آیه 6
متن آیه :
إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ
ترجمه :
مگر کسانی که ایمان بیاورند و کارهای شایسته بکنند که آنان پاداش قطع ناشدنی و بیمنّت دارند .
توضیحات :
« غَیْرُ مَمْنُونٍ » : ناگسیختنی . قطع ناشدنی . بیمنّت ( نگا : فصّلت / 8 ، قلم / 3 ، انشقاق / 25 ) .
سوره تین آیه 7
متن آیه :
فَمَا یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ
ترجمه :
پس
( ای انسان ناسپاس ! به دنبال مشاهده این همه دلائل و نشانههای معاد )
دیگر چه چیز تو را بر آن میدارد که روز سزا ( و جزای قیامت ) را دروغ
پنداری ( و در دادگاه الهی خویشتن را محکوم به سقوط از درجه انسانیّت سازی
؟ ) .
توضیحات :
« بَعْدُ » : پس از مشاهده قدرت
خدا در پیکره عالَم صغیر و در گستره عالَم کبیر . آن که انسان و جهان را از
نیستی به هستی درآورده است ، دوباره پس از پایان جهان و مردن مردمان ،
دنیا را پدیدار و انسانها را از خواب مرگ بیدار میسازد ، و طرحی نو
درمیاندازد . « الدِّینِ » : سزا و جزا . دین و آئین . « فَمَا
یُکَذِّبُکَ . . . » : پس دیگر چه چیز تو را به تکذیب شریعت و آئین
وامیدارد ؟
سوره تین آیه 8
متن آیه :
أَلَیْسَ اللَّهُ بِأَحْکَمِ الْحَاکِمِینَ
ترجمه :
مگر خداوند فرمانرواترین فرمانروایان ( و داورترین داوران ) نمیباشد ؟
توضیحات :
«
أَحْکَمِ الْحَاکِمِینَ » : فرمانرواترین فرمانروایان . داورترین داوران (
نگا : هود / 45 ) . اگر در آیه هفتم ، دین به معنی شریعت و آئین باشد ،
معنی این آیه چنین است : آیا خداوند احکام و فرمانهایش از همه حکیمانهتر و
متقنتر نیست ؟ ( نگا : نمونه ) .
تفسیر نور:
سوره علق آیه 1
متن آیه :
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ
ترجمه :
( ای محمّد ! بخوان چیزی را که به تو وحی میشود . آن را بیاغاز و ) بخوان به نام پروردگارت . آن که ( همه جهان را ) آفریده است .
توضیحات :
«
إِقْرَأْ . . . » : از اوّل این سوره تا آخر آیه پنجم ، نخستین آیاتی است
که در غار حراء بر پیغمبر نازل شده است و با تابش اشعّه جدید وحی ، فصل
تازهای در تاریخ بشریّت گشوده گشته است . برابر فرمان الهی پیغمبر « قاری
» شد ( نگا : بیّنه / 2 ) ولی « کاتب » نشد ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد
عبده ) .
سوره علق آیه 2
متن آیه :
خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ
ترجمه :
انسان را از خون بسته آفریده است .
توضیحات :
«
خَلَقَ » : هر چند فعل ( خَلَقَ ) در آیه نخست ، آفرینش انسان را هم در بر
دارد ، ولی برای اهمّیّت مقام او مجدّدا از انسان سخن به میان آمده است . «
عَلَقٍ » : جمع عَلَقَة ، خون بسته و دَلَمه گونه ( نگا : حجّ / 5 ،
مؤمنون / 14 ، غافر / 67 ، قیامه / 38 ) .
سوره علق آیه 3
متن آیه :
اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ
ترجمه :
بخوان
! پروردگار تو بزرگوارتر و بخشندهتر است ( از آنچه تو میانگاری . بعد از
این ، بزرگواریها و بخشندگیها از او خواهی دید که تعلیم قرائت در برابر
آنها ساده و ناچیز است ) .
توضیحات :
« وَ رَبُّکَ الأکْرَمُ » : حرف واو استئنافیه است . واژه أکرم ، افزایش ربوبیّت و کرامت را میرساند .
سوره علق آیه 4
متن آیه :
الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
ترجمه :
همان خدائی که به وسیله قلم ( انسان را تعلیم داد و چیزها به او ) آموخت .
توضیحات :
« عَلَّمَ » : تعلیم داد . یاد داد . « بِالْقَلَمِ » : به وسیله قلم . به واسطه قلم .
سوره علق آیه 5
متن آیه :
عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ
ترجمه :
بدو چیزهائی را آموخت که نمیدانست .
توضیحات :
« مَا لَمْ یَعْلَمْ » : ( نگا : نحل / 78 ) .
سوره علق آیه 6
متن آیه :
کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَى
ترجمه :
قطعاً ( اغلب ) انسانها سرکشی و تمرّد میآغازند .
توضیحات :
«
کَلاّ » : حَقّا . قطعاً . این واژه را نباید همواره به معنی زجر و ردع
بدانیم . بلکه میتواند حرف تحقیق و تنبیه و جواب باشد و ( به راستی ) و (
حقّا ) و ( هان ) و ( آری ) معنی شود ( نگا : نوین ) . « الإِنسَانَ » :
غالب انسانها مراد است .
سوره علق آیه 7
متن آیه :
أَن رَّآهُ اسْتَغْنَى
ترجمه :
اگر خود را دارا و بینیاز ببینند .
توضیحات :
«
أَن رَّءَاهُ » : وقتی خود را ببیند و بداند . واژه ( أَنْ ) از حروف
ناصبه است . جمله ( أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَیا ) مفعولٌله است . «
إِسْتَغْنَیا » : احساس قدرت و ثروت کرد . دارا شد و بینیاز گردید ( نگا :
عبس / 5 ، لیل / 8 ) .
سوره علق آیه 8
متن آیه :
إِنَّ إِلَى رَبِّکَ الرُّجْعَى
ترجمه :
مسلّماً بازگشت ( همگان در آن جهان ) به سوی پروردگار تو خواهد بود ( و او سرکشان و متمرّدان را به کیفر اعمالشان میرساند ) .
توضیحات :
« الرُّجْعَیا » : رجوع و بازگشت . مصدر ثلاثی مجرّد است .
سوره علق آیه 9
متن آیه :
أَرَأَیْتَ الَّذِی یَنْهَى
ترجمه :
آیا دیدهای کسی را که نهی میکند و باز میدارد .
توضیحات :
« أَرَأَیْتَ ؟ » : آیا دیدهای ؟ آیا خبر داری ؟ به من بگو ( نگا : کهف / 63 ، مریم / 77 ، فرقان / 43 ) .
سوره علق آیه 10
متن آیه :
عَبْداً إِذَا صَلَّى
ترجمه :
بندهای را چون به نماز ایستد ؟ ( آیا چنین بازدارندهای مستحقّ عذاب الهی نیست ؟ ) .
توضیحات :
« إِذَا . . . » : جواب شرط محذوف است .
سوره علق آیه 11
متن آیه :
أَرَأَیْتَ إِن کَانَ عَلَى الْهُدَى
ترجمه :
به من بگو : اگر ( این طاغی یاغی بر راه راست و ) بر طریق هدایت بود . ( چه مقام و منزلتی در پیش خدا میداشت ؟ ) .
توضیحات :
« إِنْ » : جواب شرط محذوف است .
سوره علق آیه 12
متن آیه :
أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَى
ترجمه :
یا
این که ( دیگران را به جای بازداشتن از نماز و سایر عبادات ) به تقوا و
پرهیزگاری دستور میداد ( آیا این برایش بهتر نمیبود ؟ ) .
توضیحات :
« أَوْ . . . » : جواب شرط محذوف است .
سوره علق آیه 13
متن آیه :
أَرَأَیْتَ إِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
به
من بگو : اگر تکذیب کند ( قرآن و همه کتابها و چیزهائی را که پیغمبران با
خود آوردهاند ) و پشت کند ( به ایمان و همه کارهای خوب و پسندیده ، آیا
سزاوار چه کیفری خواهد بود ، و حال و وضعش در قیامت چگونه خواهد شد ؟ ) .
توضیحات :
« إِن کَذَّبَ وَ تَوَلَّیا » : ( نگا : قیامه / 32 ، لیل / 16 ) . جواب شرط باز هم محذوف است .
سوره علق آیه 14
متن آیه :
أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى
ترجمه :
آیا او ندانسته است که خداوند ( همه احوال او را میپاید ، و همه اعمال وی را ) میبیند ؟
توضیحات :
« أَلَمْ یَعْلَمْ . . . یَرَیا » : اشاره به این واقعیّت است که : عالَم هستی محضر خدا است .
سوره علق آیه 15
متن آیه :
کَلَّا لَئِن لَّمْ یَنتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِیَةِ
ترجمه :
هرگزا
هرگز ! ( آن چنان نیست که او میپندارد ) . اگر او ( از کارهای خود دست
برندارد و به اعمال زشت خویش ) پایان ندهد ، موی پیشانیش را میگیریم و (
او را به سوی آتش دوزخ ) کشان کشان میبریم .
توضیحات :
«
لَنَسْفَعَنْ » : میگیریم و به شدّت میکشیم . از ماده سَفْع ، به معنی
گرفتن و به شدّت کشیدن است . نون تأکید این فعل در رسمالخطّ قرآنی با
تنوین نوشته شده است . « نَاصِیَةِ » : موی پیشانی ( نگا : هود / 56 ،
رحمن / 41 ) .
سوره علق آیه 16
متن آیه :
نَاصِیَةٍ کَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ
ترجمه :
موی پیشانی دروغگوی بزهکار .
توضیحات :
«
نَاصِیَةٍ » : بدل است . « خَاطِئَةٍ » : بزهکار . مراد از موی پیشانی
دروغگوی بزهکار ، صاحب آن است . واژه ( نَاصِیَةٍ ) به خود پیشانی هم گفته
میشود . در این صورت معنی آیه چنین است : پیشانیی که نشانه دروغگوئی و
بزهکاری در آن جلوهگر و پیدا است ( نگا : المنتخب ) .
سوره علق آیه 17
متن آیه :
فَلْیَدْعُ نَادِیَه
ترجمه :
بگذار او همنشینان و هممجلسان خود را صدا بزند و به کمک بطلبد ( تا او را در جنگ با مؤمنان ، یاری بدهند ) .
توضیحات :
« نَادِیَ » : باشگاه . مجلس . در اینجا مراد اهل باشگاه و مجلس است . ذکر محل است و مراد حال .
سوره علق آیه 18
متن آیه :
سَنَدْعُ الزَّبَانِیَةَ
ترجمه :
ما هم به زودی فرشتگان مأمور دوزخ را صدا میزنیم ( تا او را به دوزخ ببرند و به ژرفای آن بیندازند ) .
توضیحات :
«
سَنَدْعُو » : در رسمالخطّ قرآنی واو آخر آن حذف شده است . در قرآن هر جا
که واو ساکن به لام ساکن برسد ، واو برداشته شده است ( نگا : اعراب القرآن
درویش ) . « الزَّبَانِیَةَ » : جمع زِبْنِیّ ، زِبْنِیَة ، زَبانِیّ ، و
زابِن دانستهاند ( نگا : معجم الفاظ القرآن الکریم ) . در اصل به معنی
هُلدهندگان است . پاسبانان را بدین نام نامیدهاند ، چون دیگران را هُل
میدهند و میرانند . در اینجا مراد فرشتگان مأمور دوزخ است که دوزخیان را
هُل میدهند و میرانند ( نگا : تحریم / 6 ) .
سوره علق آیه 19
متن آیه :
کَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ
ترجمه :
هرگزا
هرگز ! از او اطاعت مکن و ( به نماز خواندن خود ادامه بده و در برابر
آفریدگار خویش ) سجده ببر و ( بدین وسیله به پروردگارت ) نزدیک شو .
توضیحات :
«
أسْجُدْ » : سجده ببر . مراد از سجده بردن ، مداومت و مواظبت بر ادای نماز
است . « إِقْتَرِبْ » : با طاعات و عباداتِ بسیار به پروردگار دادار تقرّب
حاصل کن و بدو نزدیک شو .
تفسیر نور:
سوره قدر آیه 1
متن آیه :
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ
ترجمه :
ما قرآن را در شب با ارزش « لیلةالقدر » فرو فرستادهایم .
توضیحات :
«
أَنزَلْنَاهُ » : ضمیر ( هُ ) به قرآن برمیگردد . اشاره به آغاز نزول
قرآن است ( نگا : بقره / 2 و 144 ، آلعمران / 7 ، نساء / 105 ، یوسف / 2
) . ذکر ضمیر به جای اسم ظاهر ، به خاطر شهرت و جلالت فوقالعاده قرآن ، و
جایگزین بودن آن در همه اذهان است ( نگا : انعام / 92 و 155 ، ابراهیم /
1 ، ص / 29 ) . « لَیْلَةِ الْقَدْرِ » : شب بزرگوار و ارزشمند ( نگا :
دخان / 3 ) . شب ارزشیابی و تعیین سرنوشت ( نگا : دخان / 4 ) این شب ،
بزرگوار و ارزشمند است ، چون قرآن در آن نازل شده است و سراسر نور و رحمت و
خیر و برکت و سلامت و سعادت و از هر جهت بینظیر است . شب قرآن و جشن
سالانه این کتاب بزرگ آسمانی و سرنوشت ساز بشریّت است ، و به عقیده برخی شب
تقدیر و تعیین است و در آن مجدّدا مقدّرات و سرنوشت انسانها مقدّر و معیّن
میگردد و خداوند دستور اجرای احکام خود را به دست فرشتگان میسپارد .
لیلة القدر در رمضان است ( نگا : بقره / 185 ) . امّا در کدام شب ؟ روشن
نیست و در حدود چهل قول مختلف پیرامون آن بیان شده است ( نگا :
تفهیمالقرآن ) . لیکن از هفدهم رمضان تا آخر آن ، به ویژه شبهای طاق ، رأی
بسیاری از علماء است .
سوره قدر آیه 2
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ
ترجمه :
تو چه میدانی شب قدر کدام است ( و چه اندازه عظیم است ؟ )
توضیحات :
«
مَآ أَدْرَاکَ ؟ » : تو چه میدانی ؟ ( نگا : مدّثّر / 27 ، مرسلات /
44 ، انفطار / 17 ) . این تعبیر نشان میدهد که زمان و عظمت دقیق این شب را
حتّی پیغمبر ( ص ) هم نمیدانسته است ، چه رسد به دیگران !
سوره قدر آیه 3
متن آیه :
لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ
ترجمه :
شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است .
توضیحات :
« أَلْفِ شَهْرٍ » : هزار ماه . مراد تکثیر است نه تعیین و تحدید ( نگا : بقره / 96 ، انفال / 9 ) .
سوره قدر آیه 4
متن آیه :
تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ
ترجمه :
فرشتگان
و جبرئیل در آن شب با اجازه پروردگارشان ، پیاپی ( به کره زمین و به سوی
پرستشگران و عبادت کنندگان شب زندهدار ) میآیند برای هرگونه کاری ( که
بدان یزدان سبحان دستور داده باشد ) .
توضیحات :
«
تَنَزَّلُ » : پیاپی نازل گردید . این فعل میتواند به معنی ماضی باشد (
نگا : جزء عمّ شیح محمّد عبده ) . « الرُّوحُ » : جبرئیل . نزول فرشتگان و
سردسته ایشان جبرئیل به کره زمین ، جهت دعای خیر و طلب آمرزش برای کسانی
است که شب زندهداری مینمایند و به عبادت میپردازند و از خدا طلب مرحمت و
مغفرت میکنند . « مِن کُلِّ أَمْرٍ » : برای هر کاری . حرف ( مِنْ ) به
معنی لام است . یعنی برای انجام امور . یا این که به معنی باء مصاحبت است .
یعنی : هر خیر و برکتی را با خود به ارمغان میآورند .
سوره قدر آیه 5
متن آیه :
سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ
ترجمه :
آن شب ، شب سلامت و رحمت ( و درود فرشتگان بر مؤمنان شب زندهدار ) است تا طلوع صبح .
توضیحات :
«
سَلامٌ » : سلام و درود . مراد درود فرشتگان بر مؤمنان است که طلب آمرزش و
رحمت برای ایشان است . سلامت . یعنی طاعت و عبادت در آن ، موجب سلامت و در
امن و امان ماندن مؤمنان از هر چیز است . یا این که به معنی سالم ، یعنی
شبی است سالم و توأم با سلامت . « مَطْلَعِ » : طلوع . دمیدن . وقت طلوع .
هنگام دمیدن . مصدر میمی یا اسم زمان است . یادآوری : شب قدر در مناطق
مختلف ، یکی است . چرا که شب همان سایه نیم کره زمین است که بر نیم کره
دیگر میافتد ، و این سایه همراه گردش زمین در حرکت است . یک دوره کامل آن
در بیست و چهار ساعت انجام میپذیرد . این مدّت که تاریکی تمام نقاط زمین
را به تدریج فرا میگیرد ، شب کامل کره زمین و شب قدر آن است که با اختلاف
چند ساعت زودتر و دیرتر ، مهمان مردمان گوشه و کنار سراسر زمین میشود .
تفسیر نور:
سوره بینة آیه 1
متن آیه :
لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَالْمُشْرِکِینَ مُنفَکِّینَ حَتَّى تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَةُ
ترجمه :
کافران
اهل کتاب ، و مشرکان ، تا زمانی که حجّت بدیشان نرسد ( و برابر سنّت الهی
با آنان اتمام حجّت نگردد ) به حال خود رها نمیشوند .
توضیحات :
«
الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ » : مراد همه کسانی است که از
پیروان انبیاء بوده ولیکن بر اثر فاصله زیاد زمانی از آئین آسمانی منحرف
شدهاند و به کفر و شرک افتادهاند . واژه ( مِنْ ) برای بیان است . «
الْمُشْرِکِینَ » : مراد همه کسانی است که بت یا آتش و مانند اینها را
پرستیدهاند و کتاب الهی هم نداشتهاند . « مُنفَکِّینَ » : به حال خود
رهاشدگان ( نگا : المصحف المیسّر ) . یعنی کسانی که خدا پیغمبری برای ایشان
نفرستاده باشد و به سوی حق و حقیقت رهنمودشان نکرده باشد . « حَتّی
تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَةُ » : تا زمانی که حجّت بدیشان برسد . مگر این که
حجّت بدیشان برسد . یعنی حتماً خدا پیغمبری را برای آنان میفرستد و بدین
وسیله با ایشان اتمام حجّت میکند ( نگا : طه / 133 و 134 ) . «
الْبَیِّنَةُ » : حجّت و برهان . در اینجا مراد پیغمبری از پیغمبرانی است
که مشعل آئین آسمانی را فرا راه کاروان بشری میدارد ( نگا : المصحف
المیسّر . پرتوی از قرآن ) .
سوره بینة آیه 2
متن آیه :
رَسُولٌ مِّنَ اللَّهِ یَتْلُو صُحُفاً مُّطَهَّرَةً
ترجمه :
(
و آن حجّت ) ، پیغمبری از سوی خدا است که کتابهای پاک ( الهی ) را ( بر
آنان ) میخواند ( و قوانین و احکام آسمانی را بدیشان میرساند ) .
توضیحات :
«
یَتْلُو » : میخواند . در رسمالخطّ قرآنی ، الف زائدی در آخر دارد . «
صُحُفاً » : جمع صحیفه . اوراق . کتابها ( نگا : طه / 133 ، عبس / 13 ) .
« مُطَهَّرَةً » : پاک از باطل و تحریف .
سوره بینة آیه 3
متن آیه :
فِیهَا کُتُبٌ قَیِّمَةٌ
ترجمه :
در آنها نوشتههای راست و درست و پرارزش و والائی است .
توضیحات :
«
کُتُبٌ » : جمع کِتاب . به معنی مکتوب ، نوشتهها ( نگا : انبیاء / 104 ) .
« قَیِّمَةٌ » : درست . پرارزش ( نگا : توبه / 36 ، یوسف / 40 ، کهف / 2
) .
سوره بینة آیه 4
متن آیه :
وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ إِلَّا مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَةُ
ترجمه :
اهل
کتاب پراکنده نشدهاند ( و گروه گروه و دسته دسته نگشتهاند ) مگر آن
زمانی که پیغمبری به پیش ایشان آمده است ( و دستورات خدا را بدیشان رسانده
است . آن وقت کمکم دچار تفرّق و اختلاف شدهاند و فروع و مذاهبی را در دین
خدا پدیدار کردهاند ) .
توضیحات :
« مَا تَفَرَّقَ
. . . » : ( نگا : بقره / 213 و 253 ، آلعمران / 19 ، یونس / 93 ،
شوری / 13 - 15 ) . مراد این است که هر وقت پیغمبری از پیغمبران برای
رهنمود مردمان آمده است ، انقلابی در میان انسانها پدیدار کرده است . خاصیت
انقلاب هم جداسازی صفهای حقگرایان و باطلگرایان ، و پدیدآوردن دستهها و
گروههای مختلف مؤمنان و منافقان و دشمنان هدف انقلاب است . در میان مؤمنان
به انقلاب هم به تدریج خطها پدیدار میشود که تنها خطی از آنها در راستای
آرمان راستین است و بس . انسان عاقل باید سعی کند که دنبالهرو آن خط بوده و
جان و مال را بر سر آن نهد .
سوره بینة آیه 5
متن آیه :
وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ
حُنَفَاء وَیُقِیمُوا الصَّلَاةَ وَیُؤْتُوا الزَّکَاةَ وَذَلِکَ دِینُ
الْقَیِّمَةِ
ترجمه :
در حالی که جز این بدیشان
دستور داده نشده است که مخلصانه و حقگرایانه خدای را بپرستند و تنها شریعت
او را آئین ( خود ) بدانند ، و نماز را چنان که باید بخوانند ، و زکات را (
به تمام و کمال ) بپردازند . آئین راستین و ارزشمند این است و بس .
توضیحات :
«
وَ مَآ أُمِرُوا إِلاّ لِیَعْبُدُوا اللهَ » : حرف واو ، حالیّه است . حرف
( لِ ) به معنی ( أَنْ ) است ، و تقدیر چنین است : إِلاّ بِأَنْ
یَعْبُدُوا اللهَ . « مُخْلِصِینَ » : مخلصانه ( نگا : اعراف / 29 ، یونس
/ 22 ، عنکبوت / 65 ) . « حُنَفَآءَ » : حقگرایانه ( نگا : حجّ / 31 ) .
« مُخْلِصِینَ . . . حُنَفَآءَ » : حال اوّل و دوم ضمیر فاعلی ( و ) هستند
. « دِینُ الْقَیِّمَةِ » : آئین راست و درست . دین ارزشمند . اضافه موصوف
به صفت است . مانند مسجدالجامع ، مسجدالحرام ، دارالآخره ( نگا : یوسف /
109 ، نحل / 30 ) ، عذاب الحریق ( نگا : آلعمران / 181 ، انفال / 50 ) .
ذکر ( ه ) برای مبالغه است ( نگا : روحالبیان . روحالمعانی ) .
سوره بینة آیه 6
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَالْمُشْرِکِینَ فِی
نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا أُوْلَئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِیَّةِ
ترجمه :
مسلّماً کافرانِ اهل کتاب ، و مشرکان ، جاودانه در میان آتش دوزخ خواهند ماند ! آنان بدون شک بدترین انسانها هستند .
توضیحات :
«
الَّذِینَ کَفَرُوا . . . الْمُشْرِکِینَ » : مراد کافران اهل کتاب و
مشرکان سراسر تاریخ بشریّت است . « شَرُّ » : بدترین . « الْبَرِیَّةِ » :
انسانها .
سوره بینة آیه 7
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ
ترجمه :
بیگمان کسانی که مؤمنند و کارهای شایسته و بایسته میکنند ، آنان مسلّماً خوبترین انسانها هستند .
توضیحات :
« خَیْرُ » : بهترین . خوبترین . مراد ایمانداران پرهیزگار و نیکوکار سراسر تاریخ بشریّت است .
سوره بینة آیه 8
متن آیه :
جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا
الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً رَّضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا
عَنْهُ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ
ترجمه :
پاداش
آنان در پیشگاه پروردگارشان باغهای بهشتی است که جای ماندگاری است و
رودبارها در زیر ( کاخها و درختهای ) آن روان است . جاودانه برای همیشه در
آنجا خواهند ماند . خدا از ایشان راضی و ایشان هم از خدا خوشنودند ! این (
همه نعمت و خوشی ) از آنِ کسی خواهد بود که از پروردگار خویش بهراسد .
توضیحات :
«
عَدْنٍ » : اقامت . ماندن ( نگا : توبه / 72 ، رعد / 23 ، نحل / 31 ) . «
رَضِیَ اللهُ . . . » : رضایت خدا به خاطر فرمانبرداری و نیکوکاری مؤمنان
از خدا ، در حقیقت رضایت از اجر و پاداش و انعام و الطاف بیحدّ و حصر خدا
است که بسی بالاتر از خیال و دورتر از انتظار ایشان است .