سورۀ زلزله

سورۀ زلزله

مدنی است؛ ترتیب آن 99؛ شمار آیات آن 8

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿إِذَا زُلۡزِلَتِ ٱلۡأَرۡضُ زِلۡزَالَهَا ١﴾.

آنگاه که زمین به لرزۀ شدیدی گرفتار آید، به سختی تکان خورد و جنبشی بزرگ آن را فرا‌گیرد؛ چنان‌که زیر و زبرش دگرگون شود و نشانه‌هایش تغییر یابد.

﴿وَأَخۡرَجَتِ ٱلۡأَرۡضُ أَثۡقَالَهَا ٢﴾.

موجوداتی را که در میان دارد، مردگان و گنج‌هایی را که در بطنش جای داده همه را بر رویش بیرون افگند تا برای روز قیامت آماده شود.

﴿وَقَالَ ٱلۡإِنسَٰنُ مَا لَهَا ٣﴾.

انسان را حیرت فرا‌گیرد، از خود رفته و مدهوش شود، با گرفتاری به دهشت و با بیخودی سؤال کند که چه بلایی بر سر زمین آمده و به چه مصیبتی گرفتار شده است؟

﴿یَوۡمَئِذٖ تُحَدِّثُ أَخۡبَارَهَا ٤﴾.

زمین در روز قیامت به همه اعمال خوب و بد، صلاح و فساد و حقّ و باطلی که بر رویش انجام شده خبر می‌دهد تا بر هر‌یک گواه باشد.

﴿بِأَنَّ رَبَّکَ أَوۡحَىٰ لَهَا ٥﴾.

در این هنگام حق‌تعالی بر زمین فرمان می‌دهد تا به همه اعمالی که بر رویش انجام شده خبر دهد، هیچ خبری را بپوشد و از هیچ امری انکار نکند، از این‌رو به همه اعمال خورد و بزرگ اقرار می‌دهد.

﴿یَوۡمَئِذٖ یَصۡدُرُ ٱلنَّاسُ أَشۡتَاتٗا لِّیُرَوۡاْ أَعۡمَٰلَهُمۡ ٦﴾.

در این هنگام گروه‌های مختلف مردم به سوی حکم فیصله کنندۀ الهی باز می‌گردند تا نتایج اعمال نیک و بد و طاعات و معاصی خویش را مشاهده کنند.

﴿فَمَن یَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَیۡرٗا یَرَهُۥ ٧﴾.

هر که عمل خیری را به اندازۀ وزن مور کوچکی انجام دهد پاداش آن را در نزد پروردکارش درمی‌یابد. بنابراین نباید فاعل خیر، عمل ‌اندک را حقیر شمارد؛ زیرا عمل ‌اندک با نیّت خالص و صداقت، بزرگ می‌باشد؛ چنان‌چه تبسّم صدقه به شمار می‌رود.

﴿وَمَن یَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا یَرَهُۥ ٨﴾.

و کسی که عمل بدی را به اندازۀ وزن مور کوچکی انجام دهد، جزای آن را در نزد پروردگارش درمی‌یابد. بنابراین نباید فاعل کار بد، عمل بدش را اگرچه اندک هم باشد حقیر بشمارد؛ زیرا گفتن یک کلمۀ دروغ زیاد است و با اصرار بر گناه صغیره‌ای وجود ندارد.

سورۀ عادیات

سورۀ عادیات

مکی است؛ ترتیب آن 100؛ شمار آیات آن 11

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿وَٱلۡعَٰدِیَٰتِ ضَبۡحٗا ١﴾.

سوگند به اسپان دونده، تندرو و تیزگام جهاد که با شدّت دویدن و سرعت رفتار شیهه می‌کشند و این آواز در آن هنگام زیبا‌ترین و خوشایند‌ترین پدیده‌ای است.

﴿فَٱلۡمُورِیَٰتِ قَدۡحٗا ٢﴾.

به اسپانی که از تیزگامی و شدّت سرعت در دویدن با سُم‌های خود آتش افروزی می‌کنند؛ یعنی با قدم‌های خویش شرر می‌پراکنند.

﴿فَٱلۡمُغِیرَٰتِ صُبۡحٗا ٣﴾.

به اسپانی که با طلوع صبح در بامدادان، در دویدن به سوی دشمنان سبقت می‌جویند و دلیر‌مردان را با شأن و شوکت به سوی میدان جنگ حمل می‌کنند.

﴿فَأَثَرۡنَ بِهِۦ نَقۡعٗا ٤﴾.

با دویدن خویش غبار‌ها را می‌پراکنند و با تیزگامی خاک‌ها را به هوا می‌پاشند؛ از آن‌رو که سرعت زیاد دارند و قدم‌های خود را با قوّت به زمین می‌کوبند.

﴿فَوَسَطۡنَ بِهِۦ جَمۡعًا ٥﴾.

در نتیجه این اسپان، دلیر‌مردان را در ساحۀ جنگ و میان دشمنان وارد می‌آورند؛ طوری که در حومۀ بانگ و خروش، میان معرکه و قلب دشواری‌ها قرار می‌گیرند.

﴿إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لِرَبِّهِۦ لَکَنُودٞ ٦﴾.

به راستی که انسان از نعمت‌های پررودگارش انکار می‌ورزد، از احسان الهی چشم‌پوشی می‌نماید و به بخشش‌های مولایش کفران می‌کند؛ یعنی شکرش ناچیز یا معدوم است.

﴿وَإِنَّهُۥ عَلَىٰ ذَٰلِکَ لَشَهِیدٞ ٧﴾.

هر آینه انسان بر انکارش اقرار و اعتراف می‌دارد، بر افعال بدش گواهی می‌دهد و تقصیرش را اعلان می‌دارد.

﴿وَإِنَّهُۥ لِحُبِّ ٱلۡخَیۡرِ لَشَدِیدٌ ٨﴾.

او بیش از حد به مال و ثروت محبّت می‌ورزد، به متاع دنیا دل‌ بسته، دوست‌دار دارایی و عاشق دنیاست و بر جمع‌آوری ثروت حریص است.

﴿۞أَفَلَا یَعۡلَمُ إِذَا بُعۡثِرَ مَا فِی ٱلۡقُبُورِ ٩﴾.

آیا انسان نمی‌داند که وقتی از قبرش برای حشر و حساب بیرون شود و حضور یابد چه چیزی در انتظار اوست؟ یعنی او را چه رسیده که غافل و خطاکار است و در لهو و بازی مصروف می‌باشد.

﴿وَحُصِّلَ مَا فِی ٱلصُّدُورِ ١٠﴾.

در آن هنگام اموری که در سینه‌هاست بیرون‌آورده می‌شود، آنچه در ضمیر‌ها و خاطره‌هاست آشکار می‌شود و راز‌ها کشف می‌گردد.

﴿إِنَّ رَبَّهُم بِهِمۡ یَوۡمَئِذٖ لَّخَبِیرُۢ ١١﴾.

به راستی که خداوند عزوجل به اعمال بندگانش باخبر است و به کوشش مخلوقاتش بیناست. هیچ امری از او پوشیده نیست و هیچ رازی از او غایب نمی‌ماند؛ زیرا او به هر چیزی داناست.

سورۀ قارعه

سورۀ قارعه

مکی است؛ ترتیب آن 101؛ شمار آیات آن 11

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿ٱلۡقَارِعَةُ١﴾.

قیامت که دل‌ها را با هولناکی‌اش می‌کوبد، عالم را با آوازش تکان می‌دهد، مردم را غافلگیر می‌نماید و عقل‌ها را دهشت می‌افکند؛ زیرا بزرگ‌ترین حالت و سخت‌ترین اندوهی است.

﴿مَا ٱلۡقَارِعَةُ ٢﴾.

چه قدر حادثۀ عظیم و غم خطرناکی است، چه اندازه وحشتش سخت و وقوع آن امر بزرگی است. آری! بلند‌تر از آن است که توصیف شود.

﴿وَمَآ أَدۡرَىٰکَ مَا ٱلۡقَارِعَةُ ٣﴾.

چه چیز تو را بدان دانا ساخته است؟ آری! تو به احوال‌دشوار، وضع هولناک، حادثه‌های ترس‌آور و مواقف غافل‌کننده‌اش آگاهی نداری.

﴿یَوۡمَ یَکُونُ ٱلنَّاسُ کَٱلۡفَرَاشِ ٱلۡمَبۡثُوثِ ٤﴾.

در آن روز مردم از کثرت تعداد، هولناکی و ترس، داد و فریاد و پراکندگی خویش مانند پروانه‌هایی‌اند که در‌ آتش افتاده باشند؛ زیرا افکار ربوده‌شده و اندیشه‌ها به حیرت افتاده است.

﴿وَتَکُونُ ٱلۡجِبَالُ کَٱلۡعِهۡنِ ٱلۡمَنفُوشِ ٥﴾.

در آن روز کوه‌ها مانند پشم‌های ندّافی شده‌ای هستند و چون غباری در هوا پراکنده‌اند؛ زیرا سخت تکان می‌خورند، بر‌کنده می‌شوند و از جای خویش به دور می‌افتند.

﴿فَأَمَّا مَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِینُهُۥ ٦﴾.

آنگاه هر که حسناتش در ترازوی اعمال گران‌آید، اعمال نیکش بیشتر باشد و کار‌های خیرش ترجیح یابد که گوارا، پاکیزه و مایۀ خورسندی است.

﴿فَهُوَ فِی عِیشَةٖ رَّاضِیَةٖ ٧﴾.

او در زندگانی پاکیزه و با عزّت، در بهشت‌های پر از نعمت، در جایگاه راستین و مقام امن، در مجلس سلامتی و محلّ انس، با شادمانی و کامرانی و در نور و سرور به سر می‌برد.

﴿وَأَمَّا مَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِینُهُۥ ٨﴾.

امّا کسی که ترازوی حسناتش سبک باشد، پلّۀ اعمال خیرش به علّت کمبود حسناتش گرانی نداشته باشد، بلکه گناهانش ترجیح یابد که دور از رحمت است و وای باد به حالش از آنچه در انتظار اوست.

﴿فَأُمُّهُۥ هَاوِیَةٞ ٩﴾.

کوشش چنین کسی بی‌اثر مانده، خواری نصیبش شده، دوزخ جایگاهش گردیده و آتش منزل‌گاه اوست؛ چون به سبب عصیانگری خداوند جبّار هلاکت به سراغش رسیده است. و این جایگاه بدان سبب هاویه نامیده شده که صاحبش را به قعرش فرو ‌‌می‌برد.

﴿وَمَآ أَدۡرَىٰکَ مَا هِیَهۡ ١٠﴾.

چه می‌دانی که هاویه چیست؟ به راستی که اهلش از سطح آن به قعرش فرو می‌رود تا عذاب سختی را با طوق‌های آهنین و استفاده از زقّوم و صدید دریابد.

﴿نَارٌ حَامِیَةُۢ ١١﴾.

«هاویه» آتش‌سوزان، برافروخته و پایداری است که افروختگی‌اش سستی نمی‌پذیرد، شعله‌اش خاموش نمی‌شود و حرارتش به سردی نمی‌گراید.

سورۀ تکاثر

سورۀ تکاثر

مکی است؛ ترتیب آن 102؛ شمار آیات آن 8

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿أَلۡهَىٰکُمُ ٱلتَّکَاثُرُ ١﴾.

تفاخر به دارایی و فرزندان، زیاده‌خواهی از دنیای فانی و بی‌میلی به جهان باقی شما را از عبادت خداوند عزوجل به خود مشغول ساخته است؛ طوری که آخرت را به خاطر دنیا فراموش کردید.

﴿حَتَّىٰ زُرۡتُمُ ٱلۡمَقَابِرَ ٢﴾.

گرفتاری‌تان به دنیا استمرار یافت تا مردید و به قبرستان‌ها انتقال یافتید؛ یعنی غفلت به اندازه‌ای بر شما غلبه کرده که عمل برای آخرت را فراموش نمودید.

﴿کَلَّا سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ ٣﴾.

برای شما مناسب نیست که با اعراض از جهان پایدار به دنیای فانی مشغول شوید. به زودی برای‌تان آشکار خواهد شد که آخرت از دنیای زودگذر بهتر و ماندگار‌تر است.

﴿ثُمَّ کَلَّا سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ ٤﴾.

به زودی اختیار بد‌تان در تقدیم دنیا بر آخرت آشکار می‌شود و زشتی مصروف‌شدن به دنیا با اعراض از طاعت الهی برای‌تان واضح خواهد شد.

﴿کَلَّا لَوۡ تَعۡلَمُونَ عِلۡمَ ٱلۡیَقِینِ ٥﴾.

اگر حقّانیت را درک می‌کردید و می‌دانستید، چنین عملکردی برای‌تان مناسب نبود، دارایی و فرزندان شما را به خود مصروف نمی‌کرد و متاع ناچیز دنیا شما را از توشه‌گیری برای آخرت باز نمی‌داشت.

﴿لَتَرَوُنَّ ٱلۡجَحِیمَ ٦﴾.

سوگند به پروردگار که آتش دوزخ را با چشمان‌تان مشاهده می‌کنید و آن را آشکار می‌بینید. آیا عمل نجات‌بخشی را انجام داده‌اید که شما را از دخول به دوزخ نجات دهد و دور سازد؟

﴿ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَیۡنَ ٱلۡیَقِینِ ٧﴾.

باز سوگند یاد می‌کنم که بدون شکّ و شبهه آتش دوزخ را می‌بینید و مشاهده می‌کنید. بنابراین برای روز بازگشت آمده شوید و با طاعت پروردگار یگانۀ قهّار از آتش دوزخ دوری می‌گزینید.

﴿ثُمَّ لَتُسۡ‍َٔلُنَّ یَوۡمَئِذٍ عَنِ ٱلنَّعِیمِ ٨﴾.

و باز سوگند یاد می‌نمایم که در روز قیامت از همه این نعمت‌ها مورد بازپرس قرار می‌گیرید که آیا در برابرش پروردگار‌تان را شکر‌گزاری کردید؟ و آیا بینایی، شنوایی، دارایی، فرزندان، خوردنی‌ها، پوشیدنی‌‌ها و دارو‌ها و همچنان آب، هوا، روشنی و دیگر نعمت‌ها را در طاعت پروردگار به کار بردید یا خیر؟

سورۀ عصر

سورۀ عصر

مکی است؛ ترتیب آن 103؛ شمار آیات آن 3

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

﴿وَٱلۡعَصۡرِ ١﴾.

به زمانه سوگند یاد می‌کنم که وقت حیات جوامع انسانی و ظرف انجام اعمال و کارهاست و عُمر دنیا را تشکیل می‌دهد.

﴿إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَفِی خُسۡرٍ ٢﴾.

به راستی که اگر فرزندان آدم به خداوند عزیز و آمرزگار ایمان نیاورند هلاک و تباه می‌شوند و آنگاه که ایمان را ترک کنند در خساره و زیان به سر می‌برند.

﴿إِلَّا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلۡحَقِّ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلصَّبۡرِ ٣﴾.

مگر کسانی که به خداوند عزوجل ایمان آورند، از پیامبرش اطاعت نمایند، اعمال صالح و مشروع را انجام دهند، یکدیگر‌شان را به حق –که ارمغان رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و عمل به طاعات الهی است- وصیت کنند و یکدیگر خویش را به صبر –که انجام اوامر، پرهیز از نواهی و رضا به مقدّرات است- توصیه نمایند. آری! ایمان باور داشتن و عمل صالح توشۀ راه است، حق مراد و صبر آمادگی است و هر که همه این‌ها را جمع کند بهترین بندگان در دنیا و آخرت است.